Mišljenja specijalista i inženjera uvek treba saslušati. : Wheeler Ltd.

Uopšteno uzev, specijalistička oprema podrazumeva taktičku opremu namenjenu za izvršavanje taktičko-operativnih zadataka, poslova i radnji u različitim uslovima, a koja se izrađuje po posebnim kriterijumima u ovoj kategoriji, dakle za potrebe jedinica za specijalne namene. Poslednja karakteristika opreme ove vrste nužni je uzrok osetno visoke cene proizvodnje, što potom iziskuje značajna namenska sredstva pri realizaciji nabavke. Iz toga sledi da su u praksi masovnije nabavke opreme iz ove kategorije ređe, a najčešće su ograničene na formacijski manje jedinice, što, po pravilu, važi i za jedinice za specijalne namene.^[1]

Ubrzana globalizacija^[2] i tehnološki razvoj imaju i značajan uticaj na evoluciju oblika ugrožavanja bezbednosti, odnosno bezbednosnih sistema koji neprekidno iznalaze metode kojima se suprotstavljaju svim vrstama današnjih izazova, rizika, pretnji po bezbednost građana i društveno-političkih sistema. Izuzetno je važno konstantno pratiti novitete na tržištu naoružanja i druge opreme, ali i idejne projekte koji su u razvoju, kao i metode kojima se i jedna i druga strana služe na terenu. Vrlo često su pojedine metode iz prakse ocenjene kao genijalne, a samim tim i veoma efikasne^[3], zbog toga što su bile vrlo jednostavne za pripremu i izvođenje. Situacioni noviteti često su pokretali niz sličnih metoda u praksi, odnosno uzrokovali drugačije usmeravanje resursa proizvodnje namenske industrije. Imajući to u vidu, jednostavno je zaključiti da je praćenje i izučavanje konstrukcijskih noviteta, ideja, kao i praktičnih metoda veoma zahtevan zadatak, koji iziskuje značajne resurse u pogledu vremena, ali i širi spektar specijalističkih znanja i iskustava. Stoga moderne jedinice za specijalne namene, u okviru svoje strukture, organizuju i manje specijalističke grupe za konstrukciju i ispitivanje naoružanja, municije, odnosno specijalističke taktičke opreme. Po pravilu, radi se o kadrovski manjim grupama, čiji članovi mogu biti i lica iz civilstva koja raspolažu izuzetnim specijalističkim znanjima koja se postavljaju kao uslov za rad u grupi. Pored toga, članovi ove grupe mogu biti i aktivni pripadnici konkretne jedinice, kvalifikovani izuzetnim tehničkim znanjima, odnosno iskustvom iz upotrebe naoružanja i opreme na zaduženju u konkretnoj jedinici.

Uopšteno, namena ovih tehničkih grupa definiše se prema nameni jedinice čiji je grupa organizacioni deo, a po pravilu podrazumeva:

–praćenje i analizu dešavanja na tržištu u oblasti naoružanja, municije i taktičke opreme, uz posebno izučavanje novih konstrukcijskih rešenja i analizu projekata nadogradnje, tj. modernizacije postojećih,
–praćenje i analizu iskustava iz upotrebe na terenu u svim terensko-klimatskim uslovima,
–poslove i radnje redovnog održavanja, popravke i unapređivanja opreme koja je u upotrebi u konkretnoj jedinici,
–davanje stručnog mišljenja i saveta u vezi sa opremom koja je na zaduženju u konkretnoj jedinici,
–davanje stručnog mišljenja i saveta prilikom izvođenja testiranja, odnosno prilikom donošenja odluke o nabavci naoružanja, municije i opreme.

Sveobuhvatnim sagledavanjem zadataka, poslova i radnji koje ove specijalističke grupe mogu obavljati, jasno je koliki značaj imaju u procesu ne samo opremanja konkretnih jedinica već i pravilnog održavanja opreme koja je na zaduženju, jer pretpostavka dobre opremljenosti konkretne jedinice i te kako podrazumeva i pravilno i redovno održavanje naoružanja i opreme u upotrebi.

PRAĆENJE I ANALIZA TRŽIŠTA

U okviru ovog dela aktivnosti tehničari grupa prate dešavanja aktivnosti i proizvođača iz zemlje u kojoj je konkretna jedinica ustrojena, i proizvođača iz susednih zemalja, odnosno sveta. Vrlo je važno istaći značaj praćenja projekata koje razvijaju i promovišu proizvođači susednih zemalja. Na osnovu analiza mogu se izraziti mišljenja i različiti predlozi. Tako tehničari mogu davati mišljenja konstruktorima kod nacionalnih proizvođača o mogućim unapređenjima postojećih projekata, ili realizaciji novih, jer preuzimanja različitih ideja^[4], uz manje ili veće izmene, danas su vrlo česta praksa među proizvođačima. Pored toga, na osnovu praktičnih rešenja drugih proizvođača tehničari mogu samostalno unapređivati konstrukcije koje su u upotrebi u konkretnoj jedinici. Na kraju, vrlo je važno istaći i značaj uloge tehničara prilikom izvođenja testiranja naoružanja i opreme, kao i davanja konačnog mišljenja o kvalitetu, odnosno prilikom odlučivanja o nabavci novog naoružanja i opreme.

PRAĆENJE I ANALIZA ISKUSTAVA SA TERENA

Projekti bi ostali mrtvo slovo na papiru, a konstrukcije svedene na značaj eksponata, da se pažnja ne posvećuje iskustvima operativaca sa terenske upotrebe naoružanja i druge opreme. Upravo ova iskustva su najznačajniji kriterijum za ocenu uspešnosti konkretnog projekta. Oni koji neposredno koriste sisteme ovih vrsta u svim uslovima mogu izneti najmerodavnije mišljenje i ocenu pouzdanosti i praktičnosti konkretne konstrukcije. Vrlo često su i sami operativci bili inicijatori određenih konstrukcijskih izmena, ili su na osnovu njihovih kritika/sugestija konstruktori sami vršili unapređenja.

Konstrukciono rešenje potiskivača zatvarača na „Colt M4 A4 Commando“. : specijalne-jedinice.com

Primera radi, veliki broj pritužbi korisnika poznatih američkih karabina „Colt M-4” odnosio se na zastoje usled nekompletnog bravljenja metka. Na osnovu dodatnih analiza, konstruktori su zaključili da bi se očigledan problem u radu oružja^[5] najracionalnije rešio dodavanjem tubularnog potiskivača zatvarača sa desne strane sanduka puške, odmah iznad rukohvata.

ODRŽAVANJE I UNAPREĐIVANJE OPREME

Poslovi i radnje redovnog održavanja naoružanja obavezni su za sve pripadnike koji duže opremu. Pravilno održavanje je jedna od pretpostavki trajnosti i pouzdanosti naoružanja i druge opreme, stoga je pravilna obuka pripadnika u ovoj sferi takođe značajna. Obuka ove vrste izvodi se na samom početku, po pravilu tokom selekcije kandidata za radno mesto u konkretnoj jedinici, kada se pripadnici i upoznaju sa sistemima koji su u upotrebi u jedinici. U aktivnostima koje se tiču održavanja naoružanja i druge taktičke opreme pripadnicima mogu asistirati tehničari davanjem mišljenja i saveta, odnosno praktičnim pomaganjem. To je posebno značajno prilikom izučavanja ekstremnih terensko-klimatskih uslova i njihovog uticaja na „ponašanje” naoružanja i druge opreme, kada tehničari iznose savete o metodama zaštite sistema pri upotrebi u ovim uslovima.

Popravka naoružanja ili druge taktičke opreme izvodi se nakon ustanovljavanja nepravilnog funkcionisanja sistema, ili usled oštećenja različitih vrsta, ili jednostavno usled dotrajalosti dela sistema. O sprovedenim popravkama tehničari, po pravilu, vode pismenu ili elektronsku evidenciju, koja takođe ima višestruki značaj, a nakon svake realizovane popravke, posebno ako se radilo o intervencijama većeg obima, sprovodi se ponovno testiranje sistema, kao krajnja provera pre vraćanja pripadniku na upotrebu.

U saradnji sa pripadnicima jedinice tehničari specijalističkih grupa za konstrukciju i ispitivanje naoružanja, municije i opreme mogu vršiti određene izmene na sistemima radi unapređivanja tehničko-taktičkih karakteristika. Ova praksa je veoma značajna i izvodi se u skladu sa potrebama jedinice^[6], odnosno individualnim potrebama pripadnika koji duži konkretnu opremu.

Intervencije na sistemima mogu biti ograničene uslovima sadržanim u kupoprodajnim ugovorima, čiji su predmet bili konkretni sistemi. Tako, ukoliko je prodavac svojom ponudom propisao^[7] uslove pod kojima se predmet kupovine može/mora upotrebljavati i održavati, onda se ti uslovi moraju poštovati u praksi. Primera radi, može biti ugovoreno da se redovno ili vanredno servisiranje sistema sprovodi u individualno određenim servisima, ili nakon određenog vremenskog perioda, ili da se ne izvode ikakve izmene na konstrukcijama i tome slično.

STRUČNA MIŠLJENJA

Na osnovu stručnog znanja, a posebno u slučaju bogatog iskustva, tehničari su kadri pripadnicima davati stručna mišljenja i savete o načinu upotrebe, održavanja ili prilagođavanja oružja afinitetima pripadnika. Ovom praksom tehničari mogu pomagati pripadnicima da bolje razumeju tehničko-taktičke karakteristike sistema, da bolje shvate „ponašanje” oružja u svim uslovima, posebno pri ekstremnim terensko-klimatskim uslovima i slično.

Kao što je istaknuto, praćenjem dešavanja na tržištu tehničari mogu davati predloge i o nabavci određenih sistema za potrebe testiranja, odnosno nabavke. U tom slučaju oni, po pravilu, daju i obrazloženja svojih predloga, tj. zašto bi konkretan tip sistema bio koristan za obavljanje namenskih zadataka konkretne jedinice. Ustaljena je praksa da svakoj nabavci prethodi temeljno testiranje radi uveravanja u kvalitet konkretnog sistema. Ipak, u praksi se može desiti i da se nabavka realizuje bez prethodnog testiranja, pa čak i savetovanja, te se vrlo često, posle određenog vremena upotrebe, označi kao promašaj.

Zavisno od kategorije opreme i/ili naoružanja, testiranja se izvode različitim metodama. Zajedničko im je da se izvode u svim uslovima^[8] i da su veoma robusna, u smislu da se uzeta oprema nimalo ne štedi, tj. izlaže se maksimalnim opterećenjima i proverama. Proizvođači čiji se proizvodi uzimaju za potrebe testiranja štite svoje interese davanjem opštih smernica o načinu izvođenja testiranja, koje se često označavaju frazom „testirati na racionalan način, u skladu sa namenom”^[9], uz istovremeno upozorenje o obaveznoj naknadi štete u slučaju izvođenja neprimerenih metoda prilikom testiranja. Dodatno, pametni proizvođači za potrebe testiranja uvek pošalju najkvalitetniji kontingent svojih proizvoda, za koje postoji velika verovatnoća da će zadovoljiti standarde kvaliteta. Testiranje se, po pravilu, poverava stručnjacima u oblasti u kojoj se uzeta oprema upotrebljava, kao i iskusnim operativcima koji izvode neposredne testove. Tok testiranja se detaljno beleži i dokumentuje fotografijama i video-zapisima, što se kasnije koristi i za konačnu analizu pre donošenja odluke o nabavci, odnosno odustajanju od nabavke. Posebno se analizira uzročnost tehničko-taktičkih karakteristika sistema koje navodi proizvođač i ostvarenih rezultata tokom testiranja. Krajnji rezultati procenjuju se prema nameni sistema koji se testirao, te se izvodi procena efikasnosti upotrebe testiranog sistema prilikom obavljanja namenskih zadataka, poslova i radnji. U izvođenju konačne odluke tehničari učestvuju davanjem svojih utisaka o zabeleženim rezultatima, a od kriterijuma druge vrste u obzir se uzima i cena celih sistema, kao i sastavnih delova (posebno onih koji se najviše troše pri upotrebi i čije je servisiranje najčešće), ali i faktori političke prirode.

Specijalističkim grupama za konstrukcije i ispitivanje naoružanja, municije i opreme nesumnjivo se poveravaju veoma odgovorni poslovi. Pretpostavka kvalitetnog rada svakako jeste visoka stručnost i dugogodišnje iskustvo tehničara, ali i dostupnost modernog alata i namenskih mašina pomoću kojih tehničari mogu izvršavati svakodnevne poslove i radnje. Bolje opremljene jedinice raspolažu i modernim prostorijama, u kojima se opitovanja mogu izvoditi u strogo kontrolisanim uslovima i na različite načine. Iako ne toliko upadljivi, tehničari ovih grupa veoma su važan element svake jedinice za specijalne namene i jedna od pretpostavki njihove operativnosti i efikasnosti.

Objavljeno u „Vojnotehničkom glasniku“, naučnom časopisu Ministarstva odbrane Republike Srbije, broj 3, jul-septembar 2016. godine.

[1] U svetu brojnije taktičke formacije ove vrste najčešće su vojnog tipa, poput specijalnih brigada ili pukova.
[2] Prvenstveno u sferi saznavanja i razmene informacija i iskustava.
[3] Za stranu koja je izvela određenu metodu ili skup metoda efikasnost se procenjuje u odnosu na uzrokovane posledice, ali, naravno, ono što je efikasno za jednu stranu, svakako nije za suprotnu.
[4] Primera radi, srpski proizvođač „Zastava oružje” iz Kragujevca je čuvenu seriju poluautomatskih pištolja „CZ-99” izradio po uzoru na konstrukciju švajcarskog „SIG Sauer P-226”.
[5] Naročito primetan pri upotrebi u uslovima velike zaprljanosti.
[6] Posebno kada je reč o sredstvima veze, sredstvima za obezbeđivanje vatrene podrške, mehanizaciji i slično.
[7] Podrazumeva se da je kupac prihvatio uslove.
[8] Takođe, obraća se pažnja i da uslovi testiranja budu približni realnim, tj. onima koji se na određenom području mogu najčešće očekivati prilikom izvođenja dejstava.
[9] Primera radi, neracionalno testiranje tolerancije oružanog sistema na mehaničke udarce bilo bi u slučaju bacanja oružja na zemlju iz aviona.

Tekst je autorsko delo stručnog saradnika sajta. Tekst je u celini zaštićen autorskim pravima. Kopiranje ili preuzimanje na drugi način, bez dozvole urednika, podložno je tužbi.