OSNIVANJE I NAMENA

Okončanjem oružanih sukoba na Kosovu i Metohiji tadašnje državno rukovodstvo uvidelo je da Posebne jedinice policije (PJP), usled nestalnog operativnog sastava, nisu bile u stanju da efikasno izvršavaju namenske zadatke. Posebne jedinice policije, organizovane u šest brigada, počev od 3. januara 1997. godine, nastavile su tradiciju Posebnih jedinica milicije, formiranih 1972. godine. Tokom 1997. takođe se ustrojavaju i Operativno-potražne grupe (OPG) pri PJP, koje su, zahvaljujući naprednijoj obuci pripadnika i boljoj opremljenosti, namenjene bile za izvršavanje specifičnijih zadataka na Kosmetu. Dužnosti komandanta OPG obavljao je Goran Radosavljević Guri. Izuzetni podvizi, zalaganja i požrtvovanost tokom oružanih sukoba na Kosovu i Metohiji izgradili su veliki ugled pripadnika Posebnih jedinica policije. I pored značajnog borbenog iskustva, ove brigade nisu zadovoljavale kriterijume operativnosti i efikasnosti, prvenstveno jer su tadašnji policijski službenici pozivani u PJP po potrebi, sa svojih redovnih zadataka i poslova.

S verom u Boga, za Krst Časni i Majku Srbiju!

Upravo ova okolnost predstavljala je glavni razlog da se, nakon ukidanja PJP, juna 2001. godine formira profesionalna jedinica Žandarmerija, čija se namena prvenstveno odnosila na borbu protiv terorizma, odnosno suzbijanje narušavanja javnog reda i mira, te njihovog uspostavljanja kada su narušeni u većem obimu i/ili na većem području. Takođe, zamišljeno je da jedinica bude vojno-policijskog tipa, organizovana po teritorijalnim kriterijumima, što bi, uz posebnu obuku i opremljenost, trebalo da bude pretpostavka visoke operativnosti i pouzdanosti na teritoriji tadašnje države. Zalaganjem tadašnjeg ministra unutrašnjih poslova Dušana Mihajlovića, načelnika Resora javne bezbednosti Sretena Lukića, kao i, u to vreme, pukovnika policije Gorana Radosavljevića Gurija, realizovane su neophodne pripreme za formiranje moderne Žandarmerije. Pukovnik Radosavljević ujedno je bio i prvi komandant moderne Žandarmerije od 21. juna 2001. godine do 17. avgusta 2004. godine, kada dužnost komandanta preuzima Borivoje Tešić. Juna 2008. godine dužnosti komandanta jedinice preuzima Srđan Grekulović, a godinu dana kasnije na njegovo mesto dolazi pukovnik Bratislav Dikić. Početkom avgusta 2013. godine dužnosti komandanta preuzima pukovnik policije Milenko Božović koga marta 2015. godine nasleđuje pukovnik Goran Dragović, koji je prethodno obavljao dužnosti komandanta Protivterorističke jedinice (PTJ). Početkom avgusta 2018. za novog komandanta postavljen je pukovnik policije^[1] Dejan Luković, dotadašnji komandant Odreda Žandarmerije u Kraljevu.

Izborom imena nove jedinice nastavljena je slavna tradicija srpskih ratnika, počev od davne 1860. godine kada je u Beogradu, ukazom kneza Mihajla, osnovana prva četa Žandarmerije namenjena za zadatke i poslove očuvanja javnog reda i mira u Beogradu. Prva četa brojala je 120 pešaka i 15 konjanika. Odanost zemlji i narodu kao i brojni podvizi generacija srpskih žandarma izgradili su časnu reputaciju jedinice, koja se nastavlja i danas.

Dokumentima o osnivanju utvrđena je i namena moderne Žandarmerije, a na osnovu detaljnog analiziranja tadašnjih bezbednosnih izazova, rizika i pretnji u zemlji, kao i kapaciteta samog sistema bezbednosti države. Tokom perioda operativnosti namena Žandarmerije nije se menjala u većem obimu, ali se do danas mogu primetiti izmene manjeg obima, shodno aktuelnim potrebama na terenu, kao i operativnim kapacitetima same jedinice. Pomenute izmene mogle bi se okarakterisati kao dodatna preciziranja namenskih zadataka, poslova i radnji, odnosno označavanje pojedinih aktivnosti kao primarnih. Uopšteno, Žandarmerija Republike Srbije danas je namenjena za izvršavanje operativno-taktičkih zadataka, poslova i radnji radi:

-efikasne borbe protiv terorizma na operativnom i taktičkom nivou, odnosno drugih vidova organizovanog kriminaliteta^[2]
-obezbeđivanja javnog reda i mira, odnosno uspostavljanja i održavanja kada su narušeni u većem obimu i/ili na većem lokalitetu
-obavljanja ostalih policijskih poslova definisanih pozitivnopravnim propisima Republike Srbije

Imajući u vidu da Žandarmerija u svom sastavu objedinjava više organizacionih jedinica, opšte i specijalne namene, treba istaći da ove, po pravilu, imaju preciznije definisane namene, a u okviru opšte namene jedinice. Tako, današnja Ronilačka jedinica svoje kapacitete fokusira na izvođenje specijalnih dejstava na svim vrstama plovila i vodenih površina, odnosno u svim vrstama vodenih okruženja, kao i na kopnenim površinama u blizini vodenih. Sa druge strane, specijalističke čete Žandarmerije posebno su obučene i opremljene za izvršavanje najsloženijih namenskih poslova i zadataka primarno na kopnu, poput realizacije visokorizičnih hapšenja^[3], rešavanja talačkih situacija upadima u objekte i drumska vozila svih vrsta i slično. Takođe, predviđeno je i da jedinice Žandarmerije, po potrebi na terenu^[4], mogu pružati asistencije drugim organizacionim elementima jedinice, odnosno drugim organizacionim jedinicama Ministarstva unutrašnjih poslova i/ili Ministarstva odbrane Republike Srbije.

Promotivni spot za muzičku numeru „Žandarmerija” pogledajte na našem YouTube kanalu .

U skladu sa odredbama novog Zakona o policiji^[5] Žandarmerija se angažuje na osnovu naredbe komandanta jedinice (ili zamenika), uz prethodno odobrenje direktora policije (ili zamenika)^[6]. U izuzetnim okolnostima, kada se angažuje jedna ili više jedinica Žandarmerije u punom kapacitetu, naredba komandanta ili njegovog zamenika mora biti prethodno odobrena od strane direktora policije (ili zamenika), a uz saglasnost ministra unutrašnjih poslova (ili zamenika). Komandantov ili zamenikov predlog za angažovanje treba da sadrži bezbednosnu procenu konkretne situacije, kao i plan aktivnosti koje se planiraju preduzeti. U slučaju hitnosti, plan aktivnosti može biti dostavljen i naknadno, a najkasnije 24 sata nakon angažovanja.

ORGANIZACIJA

Analizirajući oblike ugrožavanja bezbednosti na teritoriji tadašnje države odlučeno je da se Žandarmerija ustroji prema teritorijalnom kriterijumu, tako da u većim, strategijski značajnim gradovima u zemlji budu raspoređeni operativno samostalni elementi jedinice. Odlučeno je da se organizuju operativni odredi u Beogradu, Novom Sadu, Kraljevu i Nišu. U novembru 2019. niški odred dobio je i novu bazu u Aleksincu.

Svaki od odreda angažovao se po principu mesne nadležnosti, a po potrebi mogao je pružiti asistenciju bilo kom odredu. Radi racionalizacije obavljanja svakodnevnih operativnih aktivnosti svaki od odreda imao je i svoj komandi element sa precizno određenim izvršnim ovlašćenjima, podređen glavnoj komandi jedinice, smeštenoj u Beogradu. Ovi atributi organizacije aktuelni su i danas. Popunjavanjem radnih mesta utvrđenih prvobitnom sistematizacijom zamišljeno je da Žandarmerija postane visokooperativna profesionalna jedinica na državnoj teritoriji, što je u praksi ubrzo i postalo očigledno.

Prvobitni plan i program obuke instruktora, a potom i prvih generacija žandarma bio je veoma intenzivan i u teorijskom i u praktičnom segmentu, kako bi se racionalizovao vremenski period osposobljavanja jedinice za efikasno izvršavanje namenskih aktivnosti. Zahvaljujući veoma iskusnim i visokoobučenim profesionalcima u državi, prva faza plana realizovana je vrlo dobro, te se ostvarila mogućnost da se pri jedinici organizuju protivteroristički vodovi, kao prve specijalističke komponente pri svakom odredu Žandarmerije. Kadar se popunjavao najistaknutijim pripadnicima i starešinama. Plan i program aktivnosti, kao i oprema ovih vodova bili su specifični, a u skladu sa tadašnjim potrebama državnog sistema bezbednosti i same jedinice. U narednom periodu brojno stanje vodova se uvećavalo, te su se ove formacije podigle na rang četa pri svakom odredu Žandarmerije. Takođe, prilagođavali su se planovi i programi obuka, a intenzivno se radilo i na poboljšavanju specijalističke opreme i naoružanja.

Nakon ukidanja Jedinice za specijalne operacije, spajanjem Policijskog odeljenja ronilaca i Ronilačkog tima JSO, formiran je Ronilački centar u okviru Žandarmerije, danas operativan kao Ronilačka jedinica Žandarmerije sa bazom u Beogradu. Zahvaljujući odličnoj opremljenosti i obučenosti pripadnika tadašnjeg centra, Žandarmerija je dodatno uvećala operativnost.

Dana 7. maja 2003. godine, odlukom ministra unutrašnjih poslova Dušana Mihajlovića, na predlog tadašnjeg komandanta Žandarmerije Gorana Radosavljevića, u okviru Žandarmerije formirana je elitna Protivteroristička jedinica (PTJ), namenjena za izvršavanje najsloženijih namenskih zadataka i poslova, poput visokorizičnih hapšenja, rešavanja talačkih situacija i slično. Tokom aprila 2007. godine, odlukom Vlade Republike Srbije, a na predlog tadašnjeg ministra unutrašnjih poslova Dragana Jočića, PTJ je izdvojena iz sastava Žandarmerije i ustrojena kao samostalna organizaciona jedinica Direkcije policije.

Tokom 2005. godine operativnost jedinice je uvećana organizovanjem Jedinice za obezbeđivanje određenih ličnosti i objekata od posebnog značaja, koja, shodno svom nazivu, usmerava svoje kapacitete na zadatke i poslove bliske zaštite, odnosno aktivnosti fizičko-tehničkog obezbeđivanja.

NASLOVI:

• Taktičko-pokazna vežba „Gruža 2022“
• Taktičko-pokazna vežba „Obruč 2020“
• Demonstracija obučenosti SpČ Odreda u Beogradu
• Prikaz operativnih kapaciteta SpČ Odreda u Novom Sadu
• Taktičko-pokazna vežba „Drina 2016“
• Taktičko-pokazna vežba „Most 2015“
• Ronilačka jedinica

Tokom 2006. godine pri odredima Žandarmerije se organizuju i grupe vodiča službenih pasa, isprva sa po šest pasa po grupi. Među posebno obučenim psima, koji asistiraju pri realizaciji namenskih zadataka i poslova, danas preovlađuju rase nemački ovčar, belgijski ovčar malinoa, rotvajler i labrador.

Sistematizacijom iz 2011. godine je bio ustrojen i Prvi odred za brze intervencije koji je objedinjavao tadašnje specijalističke čete svih odreda Žandarmerije, zajedno sa Ronilačkim centrom Žandarmerije. Prvi odred je dobio i posebnu komandu, odgovornu komandi Žandarmerije u Beogradu, a dužnosti komandanta odreda obavljao je tada potpukovnik policije Vojkan Ivanović, iskusni starešina i, pored ostalog, specijalista padobranstva sa preko 1000 skokova.

Sredinom 2013. godine izvršene su i manje promene u sistematizaciji jedinice: ukinuo se Prvi odred za brze intervencije i organizovale su se jedinice za protivteroristička dejstva (JPTD) Žandarmerije pri svakom odredu. Narednom sistematizacijom jedinice Prvi ronilački centar promenio je naziv u Ronilačka jedinica Žandarmerije, podređen Komandi, a četiri jedinice za protivteroristička dejstva nastavile su prvo kao specijalističke jedinice, a kasnije ponovo kao specijalističke čete.

TRADICIJA

Amblem Žandarmerije Republike Srbije je predstavljen u obliku štita u čijem centru su motivi sunčeve svetlosti koja okružuje manji štit kružnog oblika u bojama državne zastave. U sredini manjeg štita, oko kojeg su ukrštena tri mača, predstavljena su četiri ocila, simbol srpske državnosti.

Svakog 28. juna obeležava se Dan Žandarmerije Republike Srbije, a negujući srpsku pravoslavnu tradiciju, jedinica proslavlja i svoju krsnu slavu Sveti velikomučenik knez Lazar — Vidovdan. Srpski srednjovekovni vlastelin, Lazar Hrebeljanović (oko 1329-1389) je veoma značajna ličnost srpske istorije. Sa titulom kneza, predvodio je srpsku vojsku u Boju na Kosovu na Vidovdan 28. juna 1389. protiv vojske turskog sultana Murata. Srpski knez je položio život u ovoj bici, a nakon smrti je proglašen za sveca. Tradicija Kosovskog boja veoma je važan deo srpskog folklora, kao i tradicije srpske Žandarmerije.

U skladu sa mogućnostima, obeležavanje Dana i slave jedinice se organizuje u svim jedinicama Žandarmerije. Tom prilikom se izvode srpski verski običaji u prisustvu crkvenih velikodostojnika, državnih rukovodilaca, starešina i pripadnika jedinice, kao i prijatelja iz zemlje, regiona i sveta, a često i taktičko-pokazne vežbe. Proslave su prilika i da se pomenu duga tradicija i podvizi srpske žandarmerije, poput događaja od 15. do 17. juna 1862. godine kada su mnogi srpski žandarmi položili živote u sukobima sa turskim vojnicima na platou Čukur česme i tokom bombardovanja Beograda koje je izvedeno u tom periodu. Takođe, od zaborava se čuvaju i životi i dela pripadnika moderne Žandarmerije koji su stradali tokom obavljanja službenih zadataka i poslova. Istovremeno, ističu se i ostvareni podvizi aktuelnih pripadnika, a najistaknutijim pojedincima se uručuju i prikladne nagrade i zahvalnice.

OBUKA

Plan i program aktivnosti u vezi sa selekcijom i obukom kandidata, odnosno pripadnika, definišu se u skladu sa namenom i potrebama konkretne jedinice, a ovo prvenstveno zavisi od potreba nacionalnog sistema bezbednosti u okviru kojeg je jedinica operativna. Radi efikasnog izvođenja namenskih aktivnosti Žandarmerija Republike Srbije izvodi obuku pripadnika u ruralnim i urbanim kopnenim uslovima, dok Ronilačka jedinica svoje aktivnosti primarno realizuje u vodenim okruženjima, odnosno kopnenim površinama u blizini voda. Tokom operativnosti moderne Žandarmerije, a zahvaljujući stručnim usavršavanjem pripadnika i starešina, kao i zalaganjima Komande, odnosno Ministarstva unutrašnjih poslova, plan i program aktivnosti su se često usložnjavali implementiranjem različitih iskustava i metoda, odnosno usavršavanjem postojećih.

Prikaz obučenosti specijalista sva četiri odreda tokom taktičko-pokazne vežbe u Novom Sadu pogledajte na našem YouTube kanalu .

Ustrojavanjem jedinice, za radno mesto u operativnom elementu moderne Žandarmerije mogli su se isprva dobrovoljno prijaviti policijski službenici, ali i voljni civili. Kandidati su morali zadovoljiti norme pri psihofizičkim testiranjima, odnosno pri detaljnim bezbednosnim proverama ličnosti, da bi potom mogli biti pozvani na selektivnu obuku koja je isprva trajala tri nedelje i izvodila se u centrima za obuku u zemlji. Plan i program obuke izvođeni su po uzoru na jedinice slične namene iz inostranstva, a prema lokalnom iskustvu, kao i potrebama same jedinice, odnosno tadašnjeg sistema nacionalne bezbednosti. Dril je bio osmišljen da kandidate slabijeg karaktera odgovori od želje za radnim mestom u jedinici ovog tipa. Stoga, kandidati bi konstantno bili izlagani psihofizičkim naporima i proverama različitih vrsta. Istovremeno, tok drila imao je za cilj i da razvija osećaj pripadnosti jedinici, kao i zajedništva i timskog rada među kandidatima, a kasnije i pripadnicima jedinice. Odustajanje kandidata tokom selekcije postavljeno je kao dobrovoljno, što je praksa koja važi i danas^[7].

Prikaz obučenosti specijalista Odreda u Aleksincu pogledajte na našem YouTube kanalu .

Nakon selekcije i prijema prvih žandarma u odrede jedinice, ostvario se uslov za izdvajanje najsposobnijih pripadnika i njihovo dalje profesionalno usavršavanje. Rukovodstvo jedinice, uz odobrenje nadležnog ministarstva, odlučilo je da se pri svakom odredu u zemlji oformi i protivteroristički vod, što je ujedno predstavljalo i temelj specijalističke komponente Žandarmerije Republike Srbije. Aktivnosti tadašnjih protivterorističkih jedinica realizovale su se u ruralnim uslovima najčešće, s akcentom na izučavanje i uvežbavanje taktike specijalnih dejstava u okviru manjih taktičkih formacija. Intenzivno se izučavala topografija, s elementima preživljavanja u prirodi u svim klimatskim uslovima, zatim taktička kretnja u paru, grupi, radnje izviđanja, postavljanja zasede, opkoljavanja i uništavanja neprijateljevih položaja i tome slično.

Danas se u okviru opšteg plana i programa obuke pripadnika Žandarmerije mogu razlikovati plan i program predviđen za pripadnike jedinica opšte namene, kao i plan i program predviđen za pripadnike specijalističkih jedinica. Na konkurs za radno mesto u Žandarmeriji Republike Srbije danas se mogu prijaviti službenici Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije sa minimum dve godine rada sa statusom ovlašćenog službenog lica. U poslednje vreme, primećuje se učestalija praksa organizovanja javnih konkursa, tj. onih na koje se mogu prijaviti i voljna lica iz civilstva. Operativni kadar specijalističkih jedinica Žandarmerije, po pravilu, popunjava se najboljim kandidatima iz Žandarmerije.

Voljni kandidati iz organizacionih jedinica MUP prilikom prijavljivanja podnose i dokumenta kojima se potvrđuje njihov identitet, postojanje radnog odnosa pri ministarsvu sa statusom ovlašćenog službenog lica, potvrdu o neosuđivanosti (postavljena ekstenzivno što znači da se zahteva kako krivična neosuđivanost i trenutno neučestvovanje u krivičnom postupku u svojstvu optuženog kandidata, tako i članova njegove uže porodice) i slično.

Bezbednosnu proveru svakog kandidata, po pravilu, realizuju oficiri zaduženi za bezbednost i zakonitost. Kandidati koji zadovolje bezbednosne kriterijume kao i potonje psihofizičke provere pozivaju se na selektivnu obuku koja se izvodi u centrima u zemlji, poput onih u Mitrovom Polju, Petrovom Selu, na Goču i drugim. Tokom selekcije kandidati se izlažu maksimalnim psihofizičkim naporima, što ima za cilj da testira njihovu volju i motivaciju da postanu deo srpske žandarmerije. Suočeni sa maksimalnim radom, minimalnim odmorom i nedostatkom komforizma mnogi kandidati odlučuju da odustanu. O zdravlju kandidata sve vreme brine grupa lekara koja može predložiti instruktorima da udalje kandidate za koje procene da im je zdravlje iz nekog razloga ozbiljnije narušeno. Metode kojima se instruktori služe nisu nimalo prijatne, ali ni na koji način ne vređaju ljudsko dostojanstvo, odnosno ličnost kandidata, što je standard od kojeg se ni u jednom momentu ne odstupa. Jedinici su potrebni najsposobniji i najspremniji pojedinci, stoga se pomno prate i individualni rezultati svakog kandidata, karakterne osobine koje demonstrira pri stresnim situacijama i izvršavanju naređenja, kao i njegov osećaj za timski rad i zalaganje u grupi. Dnevne aktivnosti podrazumevaju vežbe snage poput čučnjeva, sklekova, trbušnjaka i sl, različite zadatke na terenu kao i elemente osnovne pešadijske obuke. Kandidati izučavaju upotrebu opreme i naoružanja kojima Žandarmerija raspolaže, a svaki kandidat duži automatsku pušku „Zastava M-70 AB1“ ili „AB2“ u 7,62×39 mm, poluautomatski pištolj „CZ-99“ u 9 mm, kao i druge elemente ličnog borbenog kompleta i opreme, poput maskirne uniforme ili kombinezona, taktičkog prsluka, balističkog šlema i sl. Najviše vremena prilikom selekcije kandidati provode upravo u upotrebi ove opreme. Pred završetak selektivne obuke zbrajaju se rezultati svakog kandidata, a instruktorski tim donosi odluku da li kandidat zadovoljava standarde jedinice ili ne. U slučaju pozitivne odluke, kandidatu se u narednom periodu uručuje rešenje o zaposlenju pri Žandarmeriji Republike Srbije, te novi pripadnik nastavlja sa stručnim osposobljavanjem za izvršavanje namenskih zadataka i poslova pri nekom od odreda Žandarmerije^[8]. U ovom periodu novi pripadnici intenzivno dižu fizičku spremu, a fizička obuka podrazumeva i izučavanje tehnika samoodbrane, tehnika koje se upotrebljavaju prilikom stavljanja lica pod kontrolu i hapšenja, kao i metode savladavanja horizontalnih i vertikalnih prepreka različitih vrsta. Pored toga, novi pripadnici intenzivno izučavaju i usavršavaju radnje upotrebe, rukovanja, održavanja vatrenog oružja^[9] koje je na zaduženju u jedinici i druge opreme, odnosno vozila kojima jedinica raspolaže. Teorijska obuka obuhvata nekoliko segmenata, poput naoružanja, pravnih propisa, sa akcentom na vrste službenih ovlašćenja, sredstava prinude kao i uslova i načina njihove dozvoljene primene i sl. Veoma važan segment jeste i izučavanje taktike koja se primenjuje prilikom izvršavanja namenskih aktivnosti. U okviru taktičke obuke, izučavanje različitih dejstava, po pravilu, počinje teorijskim predavanjima, a zatim se prelazi na uvežbavanje najjednostavnijih radnji i procedura, pa potom složenijih.

Prikaz obučenosti specijalista novosadskog odreda u NC MUP „Kula” pogledajte na našem YouTube kanalu .

Popunjavanje operativnih kadrova specijalističkih jedinica, po pravilu, vrši se selekcijom kandidata iz jedinica opšte namene. Žandarmi sa istaknutim profesionalnim rezultatima se prijavluju dobrovoljno. Tok selekcije žandarma za radno mesto u elitnom delu jedinice sličan je selekciji koja se izvodi za prijem u Žandarmeriju, samo su norme strože, jer se određen nivo znanja i veština već pretpostavlja. Pretpostavljajući profesionalnu osposobljenost određenog nivoa, instruktori ovim kandidatima zadaju veoma složene zadatke i poslove, odnosno izlažu ih intenzivnijim naporima. Velika pažnja obraća se na reakcije u stresnim situcijama koje instruktori kreiraju, a od kandidata se očekuje da pokažu karakterne osobine koje bi prilikom realnih angažovanja bile pretpostavka valjanog postupanja i efikasne realizacije. Stoga su osmišljene različite metode kojima se proveravaju hrabrost, odlučnost, preduzimljivost, vladanje emocijama i sl. Istovremeno, proverava se i nivo vatrene obuke prijavljenih žandarma, kao i poznavanje taktike. Kandidatima se na strelištima i na terenu zadaju složene taktičke situacije u kojima moraju primeniti više metoda i znanja radi uspešne realizacije, kako individualno, tako i u parovima, grupama i timovima. U okviru vatrene i obuke iz naoružanja žandarmi se upoznavaju sa elementima specijalističke opreme i naoružanja, poput karabina „Colt M-4 A-4 Commando“, koji su ranije činili osnovno primarno naoružanje na zaduženju u kalibru 5,56 mm u specijalističkim četama, a intenzivno se izvodi i obuka iz taktike specijalnih dejstava sa praktičnim primenama i proverama u dnevnim i noćnim uslovima, u urbanim i u ruralnim sredinama. Primanje novog kadra u specijalističke jedinice realizuje se po istom mehanizmu kao i prilikom prijema u Žandarmeriju.

Po raspoređivanju, žandarmi pri elitnim jedinicama intenzivno rade na dizanju stručne osposobljenosti. Specijalna fizička obuka ovde podrazumeva i intenzivnije izučavanje borilačkih veština poput džudoa, krav mage, aikidoa, boksa i drugih. Dodatno, radi se i na dizanju fizičke snage, kao i aerobnog kapaciteta svakog pripadnika, te je svakodnevni fizički trening takođe obavezna radna aktivnost. Dalje, alpinistička obuka je obavezna za sve pripadnike specijalističkih četa i izvodi se i u urbanim i u ruralnim uslovima. Značaj alpinističke obuke nije samo u dizanju stručne osposobljenosti pripadnika, već i u jačanju njihovog karaktera, pre svega samopouzdanja, hrabrosti i odlučnosti. Zahvaljujući zalaganjima rukovodstva jedinice i Ministarstva unutrašnjih poslova, deo obuke pripadnika realizuje se i u saradnji sa instruktorima iz inostranstva, pa tako jedinica održava dobre odnose sa instruktorima iz Izraela.

Pripadnici koji pokažu zapažene rezultate odnosno interesovanja u pojedinim segmentima obuke mogu se, u skladu sa mogućnostima i potrebama, uputiti na stručna usavršavanja u zemlji i inostranstvu, a radi sticanja zvanja specijalista. Tako, specijalističke čete u svom sastavu imaju i specijaliste snajperizma, specijaliste za pronalaženje i rukovanje neeksplodiranim ubojitim sredstvima — NUS, odnosno minsko-eksplozivnim sredstvima — MES, vodiče službenih pasa i druge. U prethodnom periodu je bio izrađen i plan i program osnovne padobranske obuke pripadnika, ali nije realizovan. Ipak, jedinice imaju i pripadnike sa padobranskim zvanjima, ostvarena privatno, ili u okviru drugih organizacionih jedinica.

Veliki značaj za obuku žandarma ima i Nastavni centar MUP „Kula“ u istoimenom gradu. Zahvaljujući dobroj opremljenosti centra, pripadnici mogu izučavati i uvežbavati urbanu alpinističku obuku, dok se na poligonima i strelištima različitih vrsta izvodi vatrena obuka, kao i napredna taktička obuka. Kapaciteti centra omogućavaju i uvežbavanje specijalnih dejstava.

OPREMA

Naoružanje i oprema na zaduženju u jedinicama Žandarmerije prilagođeni su potrebama namenskih zadataka i poslova. U upotrebi su modeli nacionalnih i proizvođača iz inostranstva, uz primetnu tendenciju da u svakoj kategoriji pešadijskog naoružanja i opreme budu zastupljeni i modeli nacionalne namenske industrije. Nabavke se realizuju odlukom Komande i u saradnji sa rukovodstvom Ministarstva unutrašnjih poslova, a shodno potrebama jedinice i ustupljenim resursima. Imajući u vidu da se izvršavanje najsloženijih namenskih aktivnosti, po pravilu, poverava specijalističkim jedinicama Žandarmerije, posebna pažnja posvećuje se njihovom valjanom opremanju, a manji broj operativaca ovih jedinica omogućio je i realizacije nabavki kontingenata veoma kvalitetne opreme iz inostranstva.

U kategoriji poluautomatskih pištolja osnovni modeli na zaduženju su „CZ-99“ u kalibru 9 mm, nacionalnog proizvođača „Zastava oružje“. Jedinice takođe raspolažu i modelima serije „CZ-999“ u istom kalibru, istog proizvođača. Za potrebe specijalističkih jedinica nabavljeni su i austrijski „Glock-17“, druge, treće i četvrte generacije, u kalibru 9×19 mm Parabellum, među kojima su najbrojniji „Gen 3“ modeli, a „Gen 4“ su isporučeni tokom 2019. U upotrebu su uvedeni i kompaktni „CZ P-10 C“, u istom kalibru, za koje je proizvođač „Horned Viper” izradio odlične kydex taktičke futrole za spušteno nošenje. Jedinice raspolažu i određenim kontingentima švajcarskih „SIG Sauer P-220“ u kalibru 9×19 mm Parabellum, a za potrebe obuke pripadnika upotrebljavaju se i revolveri „Amadeo Rosi“, „Smith & Wesson“, „Zastava oružje“ i drugi. Radi spuštenog nošenja pištolja pripadnicima su na raspolaganju futrole proizvođača „Mile Dragić“, a pripadnici elitnih jedinica Žandarmerije duže i futrole „BLACKHAWK! SERPA Tactical Level 2“ i novije „Level 3“ u crnoj boji. Imajući u vidu individualne afinitete pripadnika starešine dozvoljavaju određene modifikacije ličnog naoružanja, poput montiranja različitih tipova mehaničkih i refleksnih nišana, taktičkih lampi, modifikacije rukohvata i tome slično.

U kategoriji automata (eng. submachine gun) osnovni modeli u upotrebi su „HK MP-5“ u različitim varijantama. Jedinice raspolažu modelima „A2“ sa fiksnim kundakom, zatim „A3“ sa teleskopskim, kao i modelima sa integrisanim prigušivačem pucnja „SD3“, odnosno skraćenim varijantama „MP5 K“, svi u kalibru 9 mm Parabellum. Za potrebe specijalističkih jedinica nabavljeni su različiti dodaci kojima se pomenuti modeli mogu prilagođavati različitim potrebama na terenu. Tako, na prednji deo mogu se postaviti nosači standardnih „Picatinny“ šina proizvođača „UTG“ od kojeg su nabavljeni i jurišni rukohvati, kao i ergonomske obloge pothvata koje se montiraju na nosače šina i omogućavaju udobniji pothvat oružja. Taktičke lampe na zaduženju potpisuju različiti proizvođači, a za potrebe jedinice nabavljeni su modeli koji daju svetlost bele boje. Efikasnosti prilikom upotrebe svakako doprinose i refleksni nišani, odnosno laserski obeleživači cilja crvenog svetlosnog snopa. U upotrebi su i modeli „Zastava M-92“, rađeni po sistemu „kalašnjikov“, u puščanom kalibru 7,62×39 mm, koje proizvođač „Zastava oružje“ ipak označava kao automate. U kategoriji oružja za ličnu zaštitu (eng. personal defense weapon — PDW) zastupljeni su modeli nacionalnog proizvođača „Zastava M-84 A Škorpion“ u specifičnom kalibru 7,65×17 mm.

Kada je reč o primarnom naoružanju, na zaduženju je više modela, uglavnom varijacije sistema „kalašnjikov“. Žandarmima su na raspolaganju modeli u 7,62×39 mm „Zastava M-70 AB1“ sa fiksnim i „M-70 AB2“ sa preklapajućim kundakom i kompaktnijim dimenzijama u odnosu na prethodnu seriju. Za potrebe jedinica Žandarmerije sistemi „Zastava M-70 AB2“ opremljeni su standardnim šinama proizvođača „UTG“ postavljenim po sistemu 12-3-6-9, a najčešće se upotrebljavaju u konfiguraciji sa „red dot“ nišanom proizvođača „UTG“, jurišnim rukohvatom istog proizvođača, ili izraelskog proizvođača „Tdi Arms“, kao i teleskopskim kundakom „UTG“. Nacionalni proizvođač „Zastava oružje“ potpisuje i seriju pušaka „M-21“ po sistemu „kalašnjikov“ ali u kalibru 5,56 mm. Pomenuta serija razvijena je u okviru projekta nacionalne namenske industrije „Vojnik 21“, a u jedinicama Žandarmerije na zaduženju su uglavnom modeli „M-21 S“, konstruisani za potrebe jedinica za specijalne namene. Kapaciteti jedinica uvećani su i uvođenjem u upotrebu sistema „Zastava M-05 E3“, u kalibru 7,62 mm, koje žandarmi upotrebljavaju u konfiguraciji sa refleksnim nišanima „Holosun HS406A“. U upotrebi su i kvalitetne istočnonemačke puške „AK-47“ u kalibru 7,62×39 mm, sa fiksnim kundakom, odličnom balansiranošću masa i veoma prihvatljivom masom, što su pozitivne osobine sa aspekta taktičko-borbene upotrebe oružja. Jedinice raspolažu i potcevnim bacačima granata 40 mm nacionalnog proizvođača „Zastava oružje“, a koji su konstruisani prema ruskim sistemima. Specijalističke jedinice Žandarmerije raspolažu značajnim kontingentima veoma kvalitetnih karabina „Colt M-4 A-4 Commando“ u kalibru 5,56×45 mm NATO. Za ove sisteme nabavljeni su nosači „Picatinny“ šina proizvođača „CAA“ i „UTG“, kao i „red dot“ nišani „Aimpoint CompML2“, odnosno modeli „CompML3“. Takođe, svi karabini su opremljeni i ergonomskim jurišnim rukohvatima „CAA FGA“, sa adaptiranim taktičkim lampama tipa „CAA TC1“, dok teleskopske kundake potpisuje proizvođač „UTG“.

Krajem 2018. isporučen je i značajan kontingent veoma kvalitetnih sistema „SIG 516 CQB“, kao i varijante sa dužim cevima, u konfiguraciji sa „B5 Systems Bravo Stock“ teleskopskim kundacima, „Aimpoint Patrol Rifle Optic“ nišanima i „Magpul PMAG 30 AR/M4 M2 MOE Window“ polimerskim okvirima. Švajcarski sistemi su osnovno primarno naoružanje specijalaca Žandarmerije u kalibru 5,56 mm, a za potrebe CQB pripadnici često montiraju i taktičke lampe u adaptere „FAB PLA-1”. Za potrebe specijalnih dejstava, posebno prilikom upada u objekte i čišćenja prostorija, upotrebljavaju se borbene sačmarice nacionalnog proizvođača „Zastava oružje“, a jedinice raspolažu i određenim kontingentima sačmarica „Benelli M4 A1“, u kalibru 12, sa teleskopskim kundakom i mehaničkim nišanima sa tricijumskim cevčicama zelene (zadnji) i crvene boje (prednji).

Za potrebe preciznog gađanja pripadnici Žandarmerije Republike Srbije upotrebljavaju poluautomatske puške „Zastava M-76” u 7,92×57 mm, kao i „Zastava M-91” u 7,62×54 R, koje je nacionalni proizvođač konstruisao po uzoru na sistem „kalašnjikov“. U kalibru 7,92×57 mm su i sistemi „Zastava M-69”. Takođe, jedinice raspolažu i određenim kontingentima pušaka „HK G-3“ u poluautomatskim varijantama „A4” i kalibru .308 Winchester, kao i modelima „G-3 SG1”, istog proizvođača i u kalibru 5,56 mm. Za dejstva po udaljenim individualnim ciljevima, ciljevima iza zaklona ili lakooklopljenim ciljevima mogu se upotrebiti antimaterijalne puške „Zastava M-93 Crna strela“ u kalibru 12,7×108 mm, sa sistemom manuelnog repetiranja. Za potrebe specijalističkih jedinica nabavljene su poluautomatske puške „SIG 716“ u kalibru 7,62×51 mm NATO. U konfiguraciji sa optiškim nišanima „KAHLES K-312 3-12×50“ mogu se efikasno upotrebiti na srednjim distancama. Na zaduženju su i sistemi „Steyr Tactical Elite“ u kalibru .308 Winchester sa sistemom manuelnog repetiranja, a upotrebljavaju se u konfiguraciji sa pomenutim nišanima „KAHLES“ na nosačima „MAK Milmont“. Isti proizvođač potpisuje i sisteme „SSG 08-A1”, u kalibru .338 Lapua Magnum, koji se upotrebljavaju sa „KAHLES K624i 6-24×56” optikom, odnosno sisteme „SSG M1”, u istom kalibru. Operativni kapaciteti su dodatno uvećani sistemima „Accuracy AXMC” u kalibru .338 Lapua Magnum, u konfiguraciji sa fenomenalnim optičkim nišanima „Schmidt & Bender Police Marksman II 5-45×56”. Specijalističke jedinice takođe raspolažu i kontingentima poluautomatskih antimaterijalnih pušaka „Barrett M-82 A1“ sa optikom „Swarovski 10×42“ u kalibru 12,7×99 mm NATO (.50 BMG). Pored ovih modela, u upotrebi su i „bullpup“ verzije „Barrett M-95“ u istom kalibru, ali sa sistemom manuelnog repetiranja, sa optikom „Bausch & Lomb 10×40“.

U kategoriju sredstava za podršku svrstavaju se laki mitraljezi „Zastava M-84“ u kalibru 7,62×54 R, nacionalnog proizvođača „Zastava oružje“, koji su se pokazali kao izuzetno pouzdani u svim klimatsko-terenskim uslovima. U upotrebi su i teški mitraljezi „Browning“ u kalibru .50 BMG, a jedinice raspolažu i automatskim bacačima granata „Zastava M-93“ u kalibru 30 mm, nacionalnog proizvođača. Po potrebi mogu se spregnuti i na specijalizovana vozila ili plovila kojima jedinice raspolažu.

Prilikom intervencija ili izvođenja obuke na plovilima, odnosno prilikom izvođenja alpinističke obuke za potrebe zaštite glave od posledica mehaničkih udaraca mogu se upotrebiti kacige „Jobe“. Značajan deo alpinističke opreme nabavlja se i od američkog proizvođača „PETZL“. Balistička zaštita glave ostvaruje se upotrebom šlemova „MD-97“ PASGT dizajna. Platnene navlake obezbeđuje isti proizvođač. Prema tvrdnjama nacionalnog proizvođača šlemovi obezbeđuju nivo zaštite IIIA, prema standardu NIJ STD 0106.01. Isti proizvođač potpisuje i šlemove „MICH 2002“ dizajna, koji su krajem 2017. godine jedinicama Žandarmerije isporučeni u nijansi zelene i u crnoj boji, u konfiguraciji sa taktičkim šinama i nosačem uređaja za osmatranje u noćnim uslovima sa „bandžijima“ (eng. helmet bungee), kao i „FAST High Cut“ šlemove u crnoj boji i sličnoj konfiguraciji.

Za potrebe specijalističkih četa Žandarmerije nabavljeni su šlemovi „CGF Gallet S.A.“ u crnoj, matiranoj boji, koji se, nakon uvođenja novih „MD“ šlemova, upotrebljavaju ređe.

Za potrebe intervencija pripadnici duže nekoliko dvodelnih uniformi i kombinezona. Tako, za potrebe izvršavanja namenskih aktivnosti u urbanoj sredini pripadnici oblače dvodelne uniforme proizvođača „Mile Dragić“ u urbanoj digitalnoj maskirnoj šari rađenoj po uzoru na američki „AT Digital“ i u kroju „Dragon Tactical“. Za potrebe prilagođavanja ruralnom okruženju pripadnici upotrebljavaju dvodelne uniforme istog proizvođača i u istom kroju, sa digitalnom maskirnom šarom koju je proizvođač posebno razvio za potrebe Žandarmerije Republike Srbije. Pomenuta šara vizuelno podseća na američki „MARPAT“. Jedinice raspolažu i određenom količinom dvodelnih uniformi i kombinezona nacionalnog proizvođača u šari „Woodland“ koje se danas koriste uglavnom za potrebe selektivne obuke kandidata, ređe prilikom izvršavanja namenskih aktivnosti. Specijalističke jedinice Žandarmerije mogu se prepoznati i po dvodelnim crnim uniformama „Mile Dragić Dragon Tactical“, kao i modelima nacionalnog proizvođača „Jumko A.D“, takođe u crnoj boji. Krajem 2017. godine u upotrebu su uvedene i dvodelne taktičke uniforme proizvođača „Jumko A.D“, u kroju „Dragon Tactical“ i jednobojnoj nijansi zelene boje „Ranger Green“.

Preko uniformi pripadnici za potrebe intervencija oblače prsluke različitih namena. Tako, prilikom izvršavanja zadataka i poslova u vezi sa javnim redom i mirom žandarmi oblače crne anti-trauma prsluke proizvođača „Mile Dragić“, a zaštitni komplet ovom prilikom čine i kaciga sa zaštitnim vizirom, kao i štitnici za nadlaktice i potkolenice. Individualna, ali i grupna zaštita^[10] pripadnika dodatno se uvećava i providnim lakim štitovima koji se izrađuju od posebnih kompozitnih materijala. Balistička zaštita torzoa ostvaruje se balističkim prslucima proizvođača „Mile Dragić“ koji se nabavljaju u crnoj boji, ili maskirnoj šari rađenoj po uzoru na „Woodland“ šablon. Zahvaljujući „MOLLE“ sistemu traka na prsluke se mogu montirati futrole i torbice različitih namena. Tokom 2017. u upotrebu su uvedeni i balistički prsluci (eng. body armor) „SHARK“ u nijansi zelene boje, istog proizvođača. Zavisno od potreba konkretne aktivnosti, operateri upotrebljavaju i lake taktičke prsluke u crnoj boji, odnosno ruralnoj maskirnoj šari, proizvođača „Mile Dragić“.

Taktički opasači crne boje nabavljaju se od proizvođača „Mile Dragić“. Taktički opasači u nijansi zelene boje su uvedeni u upotrebu krajem 2017. Za potrebe taktičke radio komunikacije specijalističkim jedinicama isporučeni su kontingenti „3M Peltor ComTac XP“ uređaja. Specijalističke jedinice takođe na raspolaganju imaju i binokulare „DTNVG-14” koje je isporučio „ACTinBlack”. Štitnici za kolena i laktove, kao i taktičke rukavice i taktičke naočare nabavljaju se od različitih proizvođača, kao što su „Mil-Tec“, „ESS“, „Revision“, „BLACKHAWK!“, „5.11“, a shodno ličnim željama, operateri opremu ove vrste često nabavljaju i privatno.

Interventna oprema pripadnika kompletira se borbenim patikama „LOWA Zephyr GTX MID Task Force“, u crnoj boji. U upotrebi su i taktičke čizme različitih proizvođača i modela, poput „Magnum“, „Matterhorn“ i dr.

Jedinice Žandarmerije raspolažu pouzdanim terenskim vozilima različitih namena. Za prevoz ljudstva i opreme upotrebljavaju se različita kombi vozila, poput „Fiat Ducato“, terenski džipovi, poput „Land Rover Defender“, limuzine, poput „Škoda Rapid“, specifični motocikli „kvadovi“ i dr. Potrebama jedinice prilagođena su borbeno-oklopna vozila pešadije, proizvodi nacionalne namenske industrije, „M-86“, kao i „Lazar 2“ i „Lazar 3“ u različitim konfiguracijama. Konstrukcije višenamenskih oklopnih vozila „Lazar 2“, 8×8, nacionalnog proizvođača „Jugoimport SDPR“ predstavljaju kombinaciju MRAP (eng. mine ressistant ambush protected vehicle) i vozila klase MRAV (eng. multi purpose armored vehicle), a transportni kapacitet ljudstva ograničen je na 12 službenika, dok je maksimalna brzina vozila na putu 110 km/h.

Jedinice Žandarmerije su sredinom 2016. godine pojačane i novim 4×4 borbeno-oklopnim vozilima „M-11“ i „M-15“ proizvođača „Jugoimport SDPR“. Ova vozila mogu se efikasno upotrebljavati prilikom izvršavanja borbenih zadataka, kao i zadataka i poslova obezbeđivanja ili uspostavljanja narušenog javnog reda i mira. Kapacitet posade ograničen je na 8 članova, od kojih su četiri označena kao stalna. Osnovno naoružanje vozila čini daljinski upravljana borbena stanica sa mitraljezom kalibra 12,7 mm (efektivnog dometa do 1500 metara na ciljeve u vazduhu i do 2000 metara na zemljane ciljeve) i sistemom za upravljanje vatrom koji čine TV kamera sa opcijom zumiranja slike, termovizijska kamera kao i laserski daljinomer. Maksimalna brzina vozila na putu iznosi 100 km/h. Nakon što je Protivteroristička jedinica rasformirana, određen broj lakooklopljenih vozila „HUMMER“ preuzele su jedinice Žandarmerije. Brzo izlaženje na mesto krizne situacije može se ostvariti i angažovanjem kapaciteta Helikopterske jedinice^[11].

SARADNJA

Deo aktivnosti iz plana i programa obuke pripadnika Žandarmerije realizuje se u saradnji sa policijskim i vojnim jedinicama iz Republike Srbije i inostranstva. Ove aktivnosti podrazumevaju učestvovanje u združenim taktičkim vežbama i bezbednosnim seminarima, pružanje stručne asistencije u obučavanju pripadnika jedinica iz zemalja sa kojima Republika Srbija ostvaruje prijateljske političke odnose i saradnju, kao i izvođenje aktivnosti u zemlji, uz asistenciju pripadnika i/ili instruktora iz inostranstva.

U sistemu bezbednosti Republike Srbije Žandarmerija ostvaruje odličnu saradnju sa svim jedinicama policije i vojske kroz združene taktičko-pokazne vežbe, seminare, ali i zajedničko izvršavanje određenih zadataka i poslova na terenu. Sa kolegama iz regiona srpski žandarmi imaju prilike da razmenjuju znanja i iskustva na združenim međunarodnim seminarima koji se na prostoru bivše Jugoslavije organizuju svake godine, a intenzivnija saradnja održava se sa Specijalnom antiterorističkom jedinicom MUP R. Srpske, kao i crnogorskim elitnim policijskim jedinicama.

Žandarmerija Republike Srbije održava i odlične odnose sa instruktorima iz Izraela, zatim kolegama iz Portugala, Francuske, Rumunije, Alžira, Jordana, a zahvaljujući zalaganjima državnog rukovodstva unapređena je saradnja sa jedinicama ruskog specnaza, odnosno Nacionalnom gardom Ruske Federacije (Rosgvardija).

[1] Pukovnik Luković je rešenjem ministra MUP unapređen u čin generala policije sredinom 2019.
[2] Većina modernih kriminalističkih teorija savremeni terorizam smatra modalitetom organizovanog kriminaliteta.
[3] Visokorizična hapšenja podrazumevaju krizne situacije u kojima se, na osnovu prikupljenih i obrađenih informacija, proceni da se očekuje aktivan otpor osumnjičenog lica, ili više njih, upotrebom fizičke sile, hladnog ili vatrenog oružja, odnosno opasnog oruđa i sl.
[4] Na kopnenom i vodenom području koje je definisano i priznato kao teritorija Republike Srbije.
[5] Član 23, stav. 4,5. i 6.
[6] Komandant ili zamenik pismeno o angažovanju jedinica Žandarmerije podnose direktoru policije u formi predloga.
[7] Moguće je, u slučaju težih povreda pravila i običaja ponašanja obaveznih za kandidate, ili u slučaju narušavanja zdravlja i sl, da kandidat bude udaljen sa selekcije odlukom instruktora koji izvode konkretnu selektivnu obuku.
[8] Radi racionalizacije raspolaganja resursima, novi pripadnici se najčešće raspoređuju u odred koji je najbliži mestu njihovog prebivališta ili boravišta.
[9] Poseban akcenat se daje na usvajanje i praktičnu primenu principa bezbednog rukovanja vatrenim oružjem.
[10] Prilikom organizovanja pripadnika u različite formacije.
[11] Pripadnici specijalističkih četa Žandarmerije obučeni su i za izvođenje tehnika vertikalnog desantiranja poput brzog spuštanja konopcem (eng. fast rope), ili alpinističkim užetom (eng. rappelling), kao i za zadatke osmatranja i pružanja podrške iz vazduha.

Tweet

• ZANDARMERIJA
• POLICIJA
• SPECIJALNE JEDINICE
• ZANDARMERIJA SRBIJE

Tekst je autorsko delo urednika sajta. Tekst je u celini zaštićen autorskim pravima. Kopiranje ili preuzimanje na drugi način, bez dozvole urednika, podložno je tužbi.