Ministarstvo unutrašnjih poslova | specijalna jedinica
Ažurirano: 17. JANUAR, 2021.
| | Kviz
/ Osnivanje i namena / Organizacija / Tradicija /
Obuka / Oprema / Saradnja /
SPECIJALNA ANTITERORISTIČKA JEDINICA
TweetOSNIVANJE I NAMENA
Tokom osamdesetih godina prošlog veka dolazi do pojave nove vrste bezbednosnih pretnji, koje moderna kriminalistika definiše kao oblik organizovane kriminalne delatnosti, koja se odlikuje vršenjem akata izrazitog nasilja i drugih opšteopasnih radnji u odnosu na ljude i imovinu, radi zastrašivanja stanovništva i/ili predstavništva vlasti u cilju ostvarivanja određenih ekstremističkih ciljeva, pretežno političkih i verskih. Opasnost od terorističkih aktivnosti dodatno je uvećana i njihovim konstantnim evoluiranjem, kao i poprimanjem globalnog karaktera. Kao odgovor na ovo, nacionalni sistemi bezbednosti u svetu počinju sa procesima reorganizacije svojih sistema bezbednosti, u okviru kojih se može primetiti nekoliko pravilnosti. Na unutrašnjem planu (u okviru tadašnjih državnih sistema) otpočinje se sa organizacijom jedinica za posebne namene, koje po pravilu čini posebno obučen i opremljen profesionalni operativni kadar. Na spoljašnjem planu se primećuje ostvarivanje i intenziviranje saradnje nacionalnih bezbednosnih sistema na regionalnom i međunarodnom nivou, radi ostvarivanja preventivne zaštite od terorističkih pretnji.
Ko sme, taj može! Ko ne zna za strah, taj ide napred!
Na prostoru bivše Socijalističke Federativne Republike Jugoslavije (SFRJ), godine 1972. izvedena je vojno–policijska operacija[1], na planini Raduša[2], u kojoj je uništena diverzantsko–teroristička „Bugojanska grupa“, koja je kao svoj cilj definisala dizanje ustanka u tadašnjoj državi i ponovno uspostavljanje Nezavisne Države Hrvatske. Poučeno iskustvima iz ove specifične operacije, rukovodstvo federacije je donelo odluku o ustrojavanju Bataljona za specijalna dejstva u okviru tadašnjeg Saveznog sekretarijata za unutrašnje poslove, koji je zamišljen kao osnovni federalni element u borbi protiv terorizma na taktičkom nivou. U narednim mesecima socijalističke republike bivše SFRJ pripremale su uslove za ustrojavanje jedinica sa istom namenom koje bi bile operativne na republičkom nivou. Rukovodstvo Socijalističke Republike Srbije 18. decembra 1978. godine je organizovalo Jedinicu milicije za specijalna dejstva (JMSD) u okviru republičkog Sekretarijata za unutrašnje poslove, koja je bila ustrojena kao samostalna jedinica milicije, osposobljena za rešavanje otmica svih vrsta prevoznih i transportnih sredstava, kao i rešavanje talačkih situacija u ovim uslovima, zatim za potragu, lociranje i uništenje ubačenih diverzantsko–terorističkih grupa, realizaciju visokorizičnih hapšenja i rešavanje pobuna u republičkim zavodskim ustanovama. Sedište nove jedinice bilo je u okviru kompleksa stanice milicije na Novom Beogradu, sve do 1983. godine[3]. U periodu 1983-1990. godine JMSD bila je organizovana u okviru Odreda milicije za obezbeđenje i specijalna dejstva Sekretarijata za unutrašnje poslove, odgovorna za svoj rad isključivo sekretaru unutrašnjih poslova (ili njegovom zameniku) koji je (ili njegov zamenik) odlučivao i o angažovanju jedinice.
Izbijanjem oružanih sukoba na prostoru bivše države i njenim raspadom, Jedinica milicije za specijalne zadatke je promenila svoju organizacionu strukturu i namenu i nastavila sa izvršavanjem zadataka kao Specijalna jedinica Ministarstva unutrašnjih poslova Republike Srbije, sa centralnom bazom u centru za obuku „13. maj“ u Batajnici u Beogradu u kojoj je smeštena od 1992.
Juna 1992. godine, stupanjem na snagu Rešenja o obrazovanju specijalnih jedinica MUP Republike Srbije, dolazi do organizacije jedinica za specijalne namene[4] sa sedištima u Beogradu, Novom Sadu i Prištini, dok je komanda bila centralizovana pri Komandi specijalnih jedinica u okviru tadašnjeg Resora javne bezbednosti srpskog MUP. Istim rešenjem detaljno je bila definisana i namena novoformiranih jedinica, koja je od tog momenta podrazumevala i zadatke uspostavljanja javnog reda i mira narušenog u većem obimu. Rešenjem o izmenama i dopunama Rešenja o obrazovanju specijalnih jedinica s početka 1994. godine usvojio se novi zajednički naziv ovih jedinica — Specijalne antiterorističke jedinice. Od 1999. godine dužnosti komandanta je obavljao Živko Trajković, koji je umnogome bio zaslužan za razvoj i napredak SAJ u narednim godinama. Godine 2003. na mesto komandanta postavljen je major Milan Glišović, a od septembra 2005. godine dužnost komandanta SAJ obavlja pukovnik Spasoje Vulević[5], prvi oficir srpske policije koji je završio Akademiju Federalnog istražnog biroa (eng. Federal Bureau of Investigation) u Virdžiniji, SAD. Krajem 1999. godine, na osnovu Pravilnika o unutrašnjoj organizaciji i sistematizaciji radnih mesta radnika SAJ MUP RS došlo je do objedinjavanja prištinske i beogradske SAJ u jedinstvenu Specijalnu antiterorističku jedinicu (SAJ), a novosadska SAJ je rasformirana.
Značajnije promene u organizaciji i brojnom stanju operativnog kadra desile su se tokom reforme u MUP Republike Srbije 2003. godine, kada su formirana četiri tima (A, B, C i D), umesto prethodna tri, zajedno sa Tehničkom službom i Dežurnom službom. Tokom 2012. pri SAJ su formirani novi organizacioni elementi i uvećan operativni kadar, a 2016. godine je izvršeno spajanje operativnih kadrova Protivterorističke jedinice (PTJ) i SAJ. Reorganizaciji specijalnih jedinica policije prethodile su bezbednosne provere i selekcija aktivnih pripadnika, kako bi sastav reorganizovane SAJ bio popunjen u tom momentu najboljima od najboljih.
Danas Specijalna antiteroristička jedinica (SAJ) predstavlja visokoprofesionalnu, samostalnu organizacionu jedinicu u okviru Direkcije policije
Ministarstva unutrašnjih poslova (koju važeči Zakon o policiji, Sl. glasnik RS, br. 6/2016, 24/2018 i 87/2018, prepoznaje kao specijalnu jedinicu), posebno opremljenu i usko specijalizovanu za:
-planiranje i izvršavanje najsloženijih policijskih zadataka i poslova u borbu protiv terorizma
-rešavanje talačkih situacija u svim uslovima, a posebno pri otmicama prevoznih sredstava svih vrsta
-izvršavanje visokoričnih hapšenja pojedinaca i kriminalnih grupa, posebno kada se očekuje pružanje aktivnog otpora upotrebom vatrenog oružja
-neposrednu fizičku zaštitu određenih lica i objekata od posebnog značaja
-pružanje stručne asistencije drugim organizacionim jedinicama MUP RS u borbi protiv organizovanog kriminaliteta
-samostalno angažovanje ili pružanje stručne asistencije pri spasavanju građana i imovine u slučaju elementarnih nepogoda
Angažovanje jedinice vrši se po takozvanom mehanizmu „dvostrukog ključa“ koji podrazumeva predlog direktora policije (ili njegovog zamenika) i odobrenje ministra unutrašnjih poslova (ili njegovog zamenika). Pomenutim državnim funkcionerima jedinica neposredno odgovara za svoj operativni rad.
Sećanje na pripadnike SAJ koji su obavljajući službene dužnosti položili živote ovekovečeno je prikladnim spomenikom u bazi jedinice. Njihova imena uklesana su na spomen-zidu, a njihova dela su važan deo tradicije koja se prenosi mladim generacijama srpskih specijalaca. Jedinica je nosilac brojnih odlikovanja visokih državnih rukovodilaca, koja su potvrda predanosti poslu celokupnog kadra. Povodom Dana državnosti Republike Srbije, Specijalnu antiterorističku jedinicu je Zlatnom medaljom za zasluge odlikovao Predsednik Republike Srbije, februara 2015.
ORGANIZACIJA
Organizacija Specijalne antiterorističke jedinice je izvršena po uzoru na savremene antiterorističke jedinice u svetu, na osnovu analiza potreba nacionalnog sistema bezbednosti. Prema usvojenoj sistematizaciji, srpska SAJ ima Komandu, Grupu za operativnu tehniku, kojoj je poverena komunikacijsko-komandno-kontrolna funkcija i čine je tehničari sistema veze, tehničari informacionih tehnologija i tehničari specijalne tehnike. Grupa za pregovaranje ustrojena je organizacionim promenama 2012. godine.
Instruktorski tim Specijalne antiterorističke jedinice oformljen je takođe promenama u organizaciji 2012. godine. Čine ga najiskusniji pripadnici jedinice. Vođa instruktorskog tima koordinira radom instruktora za taktiku specijalnih dejstava, rukovanje vatrenim oružjem, taktiku preciznog gađanja, borenje, specijalnu fizičku obuku, alpinizam, ronjenje, padobranstvo i minsko-eksplozivna sredstva. Instruktorski tim na osnovu odluke Komande organizuje i izvodi selekciju kandidata za radno mesto u jedinici, a shodno usvojenom planu i programu obuke organizuje i izvodi obuku pripadnika SAJ u saradnji sa vođama operativnih timova. Takođe, učestvuje u donošenju odluke o prijemu kandidata u jedinicu, a daje i stručna mišljenja i predloge u vezi sa nabavkom opreme i naoružanja.
Prikaz obučenosti sa taktičko-pokazne vežbe „Odgovor 2021” pogledajte na našem YouTube kanalu .
Specijalna antiteroristička jedinica u svom sastavu ima i specijalizovanu Grupu za medicinsku podršku, ustrojenu od kraja 1999. godine[6]. Počev od 2005. godine uvećan je sastav sanitetske službe i delokrug poslova, pa je od 2006. godine operativna kao grupa koju čine lekari i medicinski tehničari. Pripadnici grupe su zaduženi za pružanje medicinsko-taktičke podrške tokom izvođenja obuke i intervencija, ali i za edukaciju pripadnika.
Od 2006. godine u okviru srpske SAJ oformljena je i Grupa za konstrukciju i unapređenje naoružanja i municije, zadužena za testiranje, održavanje i konstrukciono unapređivanje oružja i opreme koje jedinica koristi, a danas je operativna u okviru Instruktorskog tima. Eksperti grupe prate i najnovija tehnička dostignuća iz oblasti specijalističkog naoružanja i opreme, a izvode i obuku pripadnika iz oblasti balistike, opto-elektronskih uređaja za gađanje i tome slično.
O logističkim potrebama jedinice brine Tim za logistiku i tehničku podršku.
Operativni kadar Specijalne antiterorističke jedinice organizovan je u tri operativna tima — A, B i C.
Tim A okuplja najiskusnije pripadnike Specijalne antiterorističke jedinice, koji su organizovani u operativne grupe.
Operativni timovi su namenjeni za izvršavanje najsloženijih zadataka i poslova, kao što su rešavanje talačkih situacija u svim uslovima, hapšenja opasnih lica i članova kriminalnih i organizovanih kriminalnih grupa itd. Specijalistički tim je predviđen sistematizacijom od 2003. godine, a sastoji se od Grupe za snajperska dejstva, Ronilačke grupe, Grupe vodiča službenih pasa i Grupe za minsko-eksplozivna sredstva i protivdiverzionu zaštitu. Prijem pripadnika u Specijalistički tim zavisi od izražene želje za radom i stručnim usavršavanjem u okviru neke od specijalističkih obuka, kao i od pozitivne procene instruktora, odnosno odluke vođe specijalističke grupe za koju pripadnik aplicira.
Tim za podršku je namenjen za zadatke i poslove neposredne fizičke zaštite određenih lica, obezbeđenje objekata od posebnog značaja, kao i pružanje podrške drugim operativnim timovima prilikom intervencije.
TRADICIJA
Amblem Specijalne antiterorističke jedinice čini dvoglavi beli orao sa crvenim štitom sa četiri ocila i krstom. Dvoglavi beli orao, ocila i krst jesu simboli srpske državnosti i tradicije. Dvoglavi orao u kandžama drži zmiju, simbol zla, čija je glava probodena mačem koji predstavlja pravdu i zakon.
Negujući srpsku pravoslavnu tradiciju, pripadnici Specijalne antiterorističke jedinice proslavljaju krsnu slavu Aranđelovdan, svakog 21. novembra. Arhangel Mihailo se predstavlja kao vojvoda i zapovednik, a smatra se i zaštitnikom ratnika i čuvarem pravoslavne vere. Slavska svečanost se, u prisustvu pripadnika jedinice, državnih rukovodilaca, crkvenih velikodostojnika, kao i prijatelja i saradnika jedinice, proslavlja u hramu Svetog Stefana Dečanskog u Batajnici i u okviru baze SAJ „13. maj”.
OBUKA
Sistem obuke pri SAJ se sastoji iz selektivne obuke, osnovne antiterorističke obuke, više antiterorističke obuke i redovne obuke gotovih snaga. Komanda Specijalne antiterorističke jedinice, svesna činjenice da je posebno obučeni kadar jedinice najvredniji resurs, veliku pažnju posvećuje mehanizmima po kojima se organizuje i izvodi selekcija kandidata za radno mesto u jedinici. Stoga, SAJ je razvila posebne mehanizme po kojima prati profesionalne rezultate mladih policijskih službenika MUP Republike Srbije koji se ističu u svom radu i na taj način uvećava mogućnost da se na konkurs prijavljuju najkvalitetniji pojedinci srpske policije. Odluku o organizovanju konkursa za radno mesto u SAJ donosi Komanda SAJ, a shodno potrebama jedinice. Zainteresovani aktivni službenici srpskog MUP[7], a u slučaju javnog konkursa i zainteresovana fizička lica iz građanstva, mogu se prijaviti dežurnoj službi SAJ koja beleži njihove osnovne podatke kako bi se kasnije pozvali na provere. Zavisno od potreba jedinice mogu se isticati različiti posebni uslovi koje svaki kandidat treba da zadovolji u vreme prijavljivanja, a kao najčešći u dosadašnjoj praksi ističu se radni staž u okviru srpskog MUP od bar dve godine, minimum 4. stepen stručne spreme, kao i nepostojanje bezbednosnih smetnji. Ovo poslednje podrazumeva da kandidat u vreme prijavljivanja nije okrivljeni u krivičnom postupku, niti da su prema njemu izricane krivične sankcije. Pre početka selektivne obuke vrši se provera podnetih papira svih prijavljenih kao i provere njihovih identiteta. Oni koji zadovolje ove kriterijume predselekcije pozivaju se na psiho-fizičke provere (provere fizičke snage, izdržljivosti, kognitivnih, emocionalnih kapaciteta i sl) koje se, po pravilu, organizuju u bazi SAJ u Batajnici. Fizičke provere podrazumevaju klasične testove snage i izdržljivosti poput izvođenja sklekova, zgibova, trbušnjaka, zatim trčanja, penjanja uz konopac, plivanja itd. U većini ovih disciplina kandidati moraju ostvariti određene norme u datom vremenskom periodu, prema standardima selektivne obuke pri SAJ. Takođe, proveravaju se usvojena znanja iz borilačkih veština svih kandidata, a ovde se obraća pažnja i na karakter koji dolazi do izražaja tokom sparingovanja. Od kandidata se traži da poznaju osnovne tehnike boksa, džudoa, karatea itd.
Po završetku ove faze, vrši se procena rezultata svih kandidata, a oni koji zadovolje norme pozivaju se da obave razgovor sa starešinama iz jedinice, kao i specijalistički lekarski pregled koji se izvodi na Vojno–medicinskoj akademiji na Banjici u Beogradu. Prilikom razgovora sa kandidatima starešine posebnu pažnju obraćaju na motivaciju kandidata da postane pripadnik elitne jedince, njegov stav prema autoritetima, prema timskom radu i tome slično. Svi rezultati kandidata se, zajedno sa zapažanjima instruktora, starešina i psihologa, upisuju u personalni dosije svakog kandidata. Zaključak svih ostvarenih rezultata i procena predstavlja jedinstvena rang lista kandidata za selektivnu obuku za Specijalnu antiterorističku jedinicu, na osnovu koje se kandidati upućuju na obuku.
Selektivna obuka kandidata za radno mesto u Specijalnoj antiterorističkoj jedinici, po pravilu, traje 90 dana i podeljena je u dve faze. Na kraju svake faze, preostali kandidati na selekciji polažu tzv. fazni eliminacioni ispit, a na kraju selektivne obuke polažu završni ispit, takođe eliminacionog karaktera. Tokom selekcije sve vreme je prisutan lekar koji brine o zdravlju kandidata i koji može samostalno doneti odluku o udaljavanju kandidata sa selektivne obuke, ako proceni da mu je zdravlje značajno ugroženo. Na početku, kandidati se upoznaju sa usvojenim načinom rada i ponašanja tokom selektivne obuke. Pažnja se posvećuje i dizanju fizičke spreme kandidata. Obuka kandidata se progresivno pojačava, tako što se istovremeno uvećava intenzitet i obim psiho–fizičkih napora, uz umanjivanje perioda za odmor. Kandidati prolaze intenzivnu taktičku obuku, dok im se konstantno postavljaju zadaci koje moraju rešiti individualno i/ili timski. Reakcije kandidata se pomno prate, jer s obzirom na specifičnost posla, budući pripadnici moraju pored čvrste volje pokazati i vladanje emocijama, disciplinu i tome slično.
Najteži deo selektivne obuke počinje napuštanjem baze SAJ, kako bi se obuka nastavila na planiranim lokacijama u zemlji i podrazumeva intenzivnu fizičku obuku, koja se najvećim delom sastoji od napornih marševa u punoj opremi, zatim strojevu obuku, odnosno elemente alpinističke obuke. Obuka iz naoružanja izvodi se zajedno sa gađanjima koja se izvode u različitim uslovima. Kandidati takođe izučavaju i topografiju, a usvojena znanja iz ove oblasti proveravaju se tako što se moraju primeniti radi uspešnog izvršavanja zadataka koje instruktori postavljaju kandidatima.
Pred sam kraj selektivne obuke instruktorski tim vrši analizu rezultata svih preostalih kandidata i donosi odluku o upućivanju kandidata na završni test pred komisijom SAJ. Završni test ima za cilj da proveri u kojoj meri je kandidat usvojio znanja iz elemenata obuke koje je prolazio u prethodnom periodu. Kandidati koji zadovolje kriterijume na završnom testu dobijaju sertifikat o završenoj selektivnoj obuci i rešenje o zasnivanju radnog odnosa u Specijalnoj antiterorističkoj jedinici MUP Republike Srbije.
O visokim standardima selektivne obuke svedoče i podaci da se na konkurs za radno mesto u SAJ 2011. godine prijavilo 135 policijskih službenika, od kojih je 45 zadovoljilo uslove koji su istaknuti za konkurs. Na selektivnu obuku je pozvano 30 kandidata, a 9 kandidata je uspešno kompletiralo sve faze selektivne obuke. Od ovih 9, petorica su primljeni i raspoređeni u tim B.
Novi pripadnici se raspoređuju u operativne timove, prema potrebama, te otpočinju intenzivnu obuku koja podrazumeva osnovnu i višu antiterorističku obuku, a potom i redovnu obuku gotovih snaga, uz stručne kurseve. Od njihovih stručnih rezultata u narednim godinama zavisiće profesionalni napredak. Prema planu i programu obuke pripadnika SAJ određeni kursevi su obavezni za svakog pripadnika, poput kurseva iz oblasti preciznog gađanja, letnje alpinistike, preživljavanja, upotrebe specijalnih vozila i drugih. Sa druge strane, realizacija određenih kurseva zavisi najpre od afiniteta pripadnika. Kao veoma dobrom pokazala se praksa prema kojoj se mladi pripadnici po prijemu u jedinicu određeno vreme ne angažuju u neposrednom izvođenju intervencija, već isključivo kao podrška i/ili posmatrači. Logika je u tome da u ovom periodu mladi pripadnik stekne prvenstveno posredno iskustvo iz situacija koje su najčešće novitet za njega i da uoči da se nijednoj intervenciji ne sme pristupati šablonski, koliko god one delovale slično.
Osnovna antiteroristička (AT) obuka novih pripadnika SAJ, po pravilu, traje šest meseci. U ovoj fazi pripadnici izučavaju elemente policijske taktičke obuke, upoznaju se do detalja sa opremom i naoružanjem koje jedinica koristi, a u oblasti antiterorističke obuke izučavaju se i uvežbavaju upadi u objekte i taktika postupanja pri hapšenju agresivnih lica, rešavanje talačkih situacija, vrši se temeljna priprema za rad u grupi ili timu i tome slično. Po uspešnom kompletiranju osnovne AT obuke, pripadnik dobija sertifikat o realizovanoj obuci. Viša AT obuka počinje uspešnim kompletiranjem osnovne i planira se na osnovu prethodno ostvarenih rezultata pripadnika, kako bi se talenti i afiniteti svakog pojedinca maksimalno izgradili, ostvarili, a potom iskoristili. Sledstveno tome, pripadnici se upućuju na različite specijalističke kurseve, poput kursa snajperskih dejstava, ronilačkog kursa, kursa letnje alpinistike, kursa neposredne fizičke zaštite, kursa protivdiverzione zaštite i dr. Nakon uspešne realizacije svakog kursa, pripadnik dobija sertifikat, a nakon uspešno realizovane više AT obuke — sertifikat o kompletiranoj obuci. Prema iskustvu i standardima SAJ, potrebno je bar dve godine neprekidnog obučavanja i usavršavanja kako bi se stvorio kvalitetan pripadnik specijalne jedinice.
Redovna obuka gotovih snaga izvodi se tokom i nakon više antiterorističke obuke, neprekidno, prema usvojenom planu i programu obuke pripadnika Specijalne antiterorističke jedinice — SAJ. Podrazumeva obuku koja se izvodi u okviru jedinice, u saradnji sa jedinicama slične namene iz zemlje i inostranstva. Centralna baza SAJ raspolaže objektima od značaja za obuku, kao što su višespratnica sa improvizovanom stenom za alpinističku obuku, veoma dobro uređeno strelište na kojem se može izvoditi i obuka iz preciznog gađanja, poligoni sa pešadijskim preprekama, teretana, bazen i drugi.
Osnovna, srednja, viša i specijalistička padobranska obuka izvodi se samostalno, kao i u saradnji sa Vazduhoplovnim savezom Srbije i 63. padobranskom brigadom Vojske Srbije, na vojnom aerodromu u Nišu, sportskom aerodromu “Ečka” u blizini Zrenjanina, aerodromu u Kikindi i drugim mestima. Tokom 2012. u saradnji sa Vazduhoplovnim savezom Srbije, pripadnici SAJ su izveli ukupno 740 padobranskih skokova.
Obuka u zimskim uslovima uključuje obuku ili trenaž u skijanju, preživljavanje u zimskim uslovima, elemente zimske alpinistike, zatim elemente specijalnih dejstava, kao i obuku traganja i spasavanja u ovim uslovima.
Značajan deo alpinističke obuke izvodi se u saradnji sa Gorskom službom spasavanja Srbije, a o kvalitetu obuke koja se izvodi u SAJ govori i podatak da su alpinisti SAJ avgusta 2013. godine osvojili vrh Gran Paradizo (4 061 metar), a samo četiri dana kasnije i vrh Monblan (4 810 metara)!
OPREMA
Elitizam Specijalne antiterorističke jedinice ogleda se i u specijalističkoj opremi i naoružanju kojim jedinica raspolaže. Tome su doprineli zajednički trud državnih rukovodilaca i komande SAJ, pa su godinama unazad izdvajana značajna novčana sredstva za nabavku moderne i visokokvalitetne opreme i naoružanja. Tehnička dostignuća iz ove oblasti u svetu se redovno prate, a inteligentan pristup pri ulaganju namenskih sredstava podrazumeva i rigorozno testiranje opreme i naoružanja pre donošenja odluke o nabavci. Pritom, značajna pažnja se posvećuje proceni da li ima prostora za unapređivanje fabričkih konstrukcijskih rešenja i njihovom prilagođavanju potrebama jedinice. Ovde veliku ulogu ima upravo Grupa za konstrukciju i unapređenje naoružanja i municije. Danas je Specijalna antiteroristička jedinica jedna od najbolje opremljenih u regionu i ne zaostaje za elitnim jedinicama u Evropi i svetu.
U kategoriji poluautomatskih pištolja SAJ raspolaže modelima „CZ 99” i manjim brojem „CZ 999”, nacionalnog proizvođača „Zastava oružje“ iz Kragujevca. Sistemi su u kalibru 9×19 mm Parabellum i najčešće se upotrebljavaju tokom selekcije i obuke kandidata (vatrena obuka i upotreba naoružanja po standardima SAJ). Osnovni modeli u upotrebi u jedinici su austrijski „Glock 17 Gen 3” u kalibru 9×19 mm Parabellum, koji su za potrebe strelaca modifikovani montiranjem prednjih mehaničkih nišana sa „fiber” optičkim vlaknima. Na zaduženju je i kontingent četvrte generacije austrijskih pištolja, u manjem obimu. Za potrebe intervencija, na šine pištolja može se montirati „Streamlight M6 Tactical Laser Illuminator” uređaj koji objedinjuje taktičku lampu i laserski obeleživač cilja. Za potrebe obuke nabavljena je „Simunition” konverzija u vidu navlake plave boje sa posebnom cevi i zatvaračem, predviđena za ispaljivanje trenažne municije „FX Simunition 9 mm“ kod koje je samo zrno izrađeno od plastike, punjeno bojom ili je u pitanju laki, skraćeni metak koji ne rikošetira.
Značaj upotrebe ove municije i konverzije jeste kreiranje veoma realnih uslova prilikom treninga, jer omogućava međusobno gađanje, bez opasnosti od ozbiljnijeg povređivanja.
U manjem broju su zastupljeni i modeli „Glock 21 Gen 3“ u kalibru .45 ACP i „Glock 35 Gen 4“, u kalibru .40 S&W , a jedinica raspolaže i manjim brojem čeških modela „CZ 75 SP-01 Shadow“, u 9×19 mm Parabellum. Pouzdano i bezbedno nošenje pištolja je konstantan imperativ za elitne pripadnike. Zato su u upotrebi futrole različitih i pouzdanih proizvođača iz Srbije i inostranstva, a osnovne u upotrebi su „BLACKHAWK! SERPA Level 2 Auto Lock”, odnosno „SERPA Tactical Level 2”, u crnoj boji. Specijalna antiteroristička jedinica (SAJ) raspolaže i manjim brojem revolvera koji se koriste prilikom izvođenja obuke. U upotrebi su modeli „R–357“ nacionalnog proizvođača „Zastava oružje”, kao i „Ruger GP–100“ u kalibru .357 Magnum.
U kategoriji automata, SAJ raspolaže modelima „Zastava M–92“, u kalibru 7,62×39 mm, koje je nacionalni proizvođač izradio po sistemu kalašnjikova. Pomenute modele, koji se po više kriterijuma mogu smatrati i karabinima, za potrebe jedinice su modifikovali oružari Grupe za konstrukciju i unapređenje naoružanja i municije. Prilikom intervencija, posebno kada je potrebno kompaktnije naoružanje, pripadnici se najčešće odlučuju za pouzdane nemačke „HK MP5” u kalibru 9×19 mm Parabellum. Ovi modeli su skoro opšteprihvaćeni u jedinicama slične namene u svetu, jer predstavljaju pouzdano, precizno i kompaktno oružje. Jedinica raspolaže modelima „A2“ sa fiksnim i „A3“ sa izvlačećim (teleskopskim) kundakom, prigušenim varijantama „SD3“, kao i skraćenim „K“, koje su pogodne i za prikriveno nošenje, pa se često upotrebljavaju pri obavljanju zadataka i poslova neposredne fizičke zaštite. Ovi modeli se za potrebe CQB (eng. close quarters battle) najčešće prilagođavanju montiranjem „red dot” nišana „Aimpoint CompML3” i taktičke lampe proizvođača „Surefire”. Takođe, na oružje je moguće montirati laserski obeleživač cilja — LOC, a za potrebe obuke i nastavak plave boje koji predstavlja konverziju za ispaljivanje pomenute „FX Simunition 9 mm“ municije.
U kategoriji automatskih pušaka, SAJ raspolaže modelima „Zastava M-70 AB2“ sa sklopivim kundakom i „Zastava M-70 AB1“ sa fiksnim kundakom nacionalnog proizvođača „Zastava oružje”, u puščanom kalibru 7,62×39 mm. Obe serije izrađene su po principu kalašnjikova. Pomenuti modeli koriste se prilikom izvođenja selekcije kandidata za radno mesto u SAJ, kao i prilikom izvođenja obuke, odnosno dejstava u ruralnim uslovima. Od pušaka koje funkcionišu po sličnom principu rada, zastupljene su i istočnonemačke verzije „AK-47”, takođe u 7,62×39 mm, kojima su pripadnici veoma zadovoljni, usled odlične balansiranosti masa. Na pomenute modele se po potrebi može montirati i potcevni bacač granata 40 mm. Automatska puška „Vektor R4“, poreklom iz Južnoafričke Republike, predviđena je za NATO kalibar 5,56×45 mm i vizuelno veoma podseća na pušku „Zastava M21”.
Kada su u pitanju modeli proizvođača iz Zapadne Evrope, Specijalna antiteroristička jedinica može se pohvaliti i kontingentom veoma kvalitetnih pušaka „SIG SG 552 Commando“ u kalibru 5,56×45 mm NATO. Izrazito kompaktne, precizne i sa pouzdanim principom rada, pogodne su za upotrebu pri upadima u zatvorene objekte, a potpuno zatvoren sanduk ovih modela omogućava i upotrebu pod vodom, pa su čest izbor i ronilaca jedinice. U ove svrhe, oružje se pored pomenutih „red dot” nišana i taktičkih lampi, prilagođava potrebama strelaca i prigušivačima pucnja tipa „Brugger & Thomet”. Antiterorističkim grupama Specijalne antiterorističke jedinice na raspolaganju su i američki karabini Colt M4 A4 Commando u kalibru 5,56×45 mm NATO, kao i modeli ove serije sa standardnom dužinom cevi. Za zaštitu šake strelca od oštrih ivica Picatinny šina upotrebljavaju se ergonomske obloge pothvata „UTG”. Američki modeli su činili osnovno primarno naoružanje specijalista u kalibru 5,56 mm sve do uvođenja u upotrebu kvalitetnih sistema „SIG 516 CQB” u kalibru 5,56 mm, u konfiguraciji sa „B5 Systems Bravo Stock” teleskopskim kundacima i „Magpul PMAG 30 AR/M4 M2 MOE Window” polimerskim okvirima. Za ceo kontingent ovih sistema nabavljeni su i noviji red dot nišani „Aimpoint PRO” (eng. Patrol Rifle Optic) sa gumenim zaštitnim kućištem (eng. rubber cover). Za potrebe CQB sistemi se često prilagođavaju i montiranjem taktičkih lampi u adaptere „FAB PLA-1”, a posebno su značajni uređaji „Steiner DBAL A3”, koji objedinjavaju laserski obeleživač u vidljivom spektru zelene boje, IC obeleživač, odnosno IC iluminator.
Prilikom upada u objekte i za potrebe čišćenja prostorija pripadnici SAJ koriste borbene sačmarice tipa „Benelli M-4 Super 90“, zatim „M-3 Super 90” i „Benelli M4 A1“ istog proizvođača, kao i „Mossberg M-590”. Svi modeli su u kalibru 12.
Za potrebe preciznog gađanja na raspolaganju su puške „Heckler & Koch G3“ u poluautomatskim varijantama „A4“ i „SG1“ na srednjim distancama do 400 metara, koje se, ipak, ređe upotrebljavaju pri intervencijama. SAJ raspolaže i poluautomatskim „SIG 716” u 7,62×51 mm NATO, koje se potrebama preciznog gađanja prilagođavaju montiranjem optičkih nišana „KAHLES”. Osnovni modeli u upotrebi iz ove kategorije pušaka jesu odlične „Sako TRG 22” u .308 Winchester i „Sako TRG 42” u .338 Lapua Magnum. Finske puške funkcionišu po sistemu manuelnog repetiranja, a potrebama preciznog gađanja se prilagođavaju montiranjem odličnog nišana „Schmidt & Bender Police Marksman II 3-12×50”. Specijalisti na raspolaganju imaju i kontingent bolt action sistema „Tikka T3 Tactical”, u .308 Winchester. Jedinica raspolaže i puškama „Blaser R-93 Tactical LRS-2” u kalibru 5,56 mm, na koje se obično montira nišan „Schmidt & Bender 3-12×56”. Za potrebe gađanja u uslovima smanjene vidljivosti koriste se pojačivači svetlosti „Simrad KN252C MK2”, a za potrebe osmatranja i merenja daljine koriste se pouzdani uređaji „Leica VECTOR IV 7×42”, odnosno daljinomeri „Bushnell”. Za dejstva po udaljenim ciljevima do 2000 metara, ciljevima iza zaklona, lakooklopljenim vozilima, tehničkim sredstvima i slično, koriste se antimaterijalne puške „Zastava M–93 Crna strela“ sa sistemom manuelnog repetiranja i u moćnom kalibru 12,7×108 mm. Puške nacionalnog proizvođača su oružari Grupe za konstrukciju i unapređenje naoružanja i municije prilagodili potrebama SAJ montiranjem opto-elektronskih uređaja izraelske proizvodnje „Malos 6×42”, laserskog merača daljine kao i balističkog kompjutera. U mitraljeskom kalibru 12,7×99 mm NATO (.50 BMG) su i poluautomatske američke antimaterijalne puške „Barrett M-82 A1” sa optikom „Swarovski 10×42”.
U kategoriju sredstava za podršku svrstavaju se laki mitraljezi „Zastava M–84“ u kalibru 7,62×54 R, zatim belgijski laki mitraljezi „FN Minimi“ u 5,56×45 mm NATO. U istom kalibru su i singapurski „Ultimax 100“, koje je Grupa za konstrukciju i unapređenje naoružanja i municije takođe prilagodila potrebama jedinice. Osetno veća vatrena moć se može ostvariti montiranjem mitraljeza „M134 D Mini Gun” u sistemu getling i kalibru 7,62×51 mm.
Na vozila koja SAJ upotrebljava mogu se po potrebi montirati i teški mitraljezi tipa „Browning“ u kalibru .50 BMG, zatim „HCB” proizvođača „Zastava oružje” u 12,7×108 mm, kao i sovjetski „KPVT” u 14,5×114 mm. Takođe, jedinica raspolaže i automatskim bacačima granata 30 mm „Zastava M-93”, nacionalnog proizvođača.
Za potrebe intervencija pripadnici oblače crne taktičke kombinezone „GK Pro“, koji se najčešće i upotrebljavaju u urbanoj sredini, a jedinica raspolaže i crnim dvodelnim uniformama proizvođača „5.11”. Srpska SAJ opremila je veći deo kadra i crnim dvodelnim uniformama „HPFU” proizvođača „BLACKHAWK!”, kojima su pripadnici veoma zadovoljni. Za dejstva u urbanim uslovima namenjene su i dvodelne uniforme u originalnoj američkoj digitalnoj urbanoj šari „AT Digital“ u kroju „ACU“. Za potrebe maskiranja u ruralnom okruženju, pripadnicima je obezbeđena dvodelna uniforma u britanskoj ruralnoj maskirnoj šari „DPM“, proizvođača „Arktis”.
Oprema se kompletira pouzdanim taktičkim čizmama, odnosno modernim borbenim patikama, u upotrebi su modeli „Magnum”, „5.11”, „ADIDAS GSG-9” i značajan kontingent različitih modela „LOWA”, većinom „Zephyr GTX MID Task Force” u crnoj boji.
Visok stepen zaštite prilikom intervencija obezbeđuju moderni balistički nosači ploča koji su nabavljeni u crnoj i nijansi zelene boje. Tokom 2016. godine kapaciteti opreme SAJ uvećani su i donacijom 70 balističkih prsluka tipa „plate carrier” u crnoj boji, proizvođača „Jugoimport SDPR”, a danas su osnovni modeli u upotrebi nosači ploča „5.11 TacTec” u crnoj i nijansi zelene boje „TAC OD”. Balistička zaštita glave se ostvaruje različitim šlemovima, poput „ProTech Mod. 775”, kao i modelima „Mile Dragić M-97”. Navedeni šlemovi se izrađuju u PASGT (eng. personnel armor system ground troops) dizajnu i obezbeđuju nivo balističke zaštite IIIA. Pomenuti modeli se danas uglavnom upotrebljavaju za potrebe selektivne obuke, jer Specijalna antiteroristička jedinica raspolaže i značajnim kontingentom modernih šlemova „Ops-Core FAST High Cut”, koji takođe obezbeđuju isti nivo zaštite, kao i modelima „Šestan-Busch”, takođe „FAST High Cut” dizajna. Šine sa leve i desne strane ovih modela omogućavaju montiranje taktičke opreme poput lampi, kamera itd, dok čeoni nosač optike omogućava prihvat tzv. noćnih uređaja. Takođe, jedinica raspolaže i određenim kontingentom balističkih kaciga „Ulbrichts Witwe Zenturio 05”, izrađenih po konceptu „Titanium Sphera”. Zaštita glave i lica može se ostvarivati i balističkim vizirima koji se montiraju na šlemove, kao i „Ops-Core Face Protector” balističkim maskama za lice. Fragmentaciona zaštita i zaštita od mehaničkih udaraca može se ostvarivati kacigama „JOBE”, „Protec” i drugim, koje se najčešće koriste prilikom izvođenja padobranske, alpinističke i ronilačke obuke.
Prilikom dinamičkih upada u objekte zaštita pripadnika ostvaruje se i balističkim štitovima proizvođača „Protech“ u seriji „Intruder“ i drugim, koji su opremljeni balističkim vizirima i svetlosnim lampama.
U kategoriju specijalističke taktičke opreme spadaju i komunikacioni setovi „PELTOR ComTac XP”, kao i radio-uređaji „Motorola GP 380 UHF” i „Motorola GP 340”. Za potrebe upada u barikadirane objekte koriste se hidraulični sistemi „Door Raider“ pomoću kojih se prepreke na ulazima brzo i relativno tiho savladavaju. Za istu namenu koriste se i egzotermni aparati „Broco”. Prilikom aktivnosti u noćnim, ili uslovima smanjene vidljivosti, upotrebljavaju se kvalitetni binokulari „DTNVG-14” proizvođača „ACTinBlack”.
Mobilnost jedinice ostvaruje se i specijalizovanim vozilima različitih namena. Specijalna antiteroristička jedinica raspolaže blindiranim vozilima „Land Rover Defender“, džipovima „Mercedes G-300“, zatim „Mitsubishi Pajero Sport GLS“. Potrebama jedinice prilagođena su i borbena vozila pešadije „M-80”, odnosno „M15A” 4×4, kao i višenamenska borbeno-oklopna vozila 4×4 „M16 Miloš”, proizvođača „Jugoimport SDPR”. Dejstva iz treće dimenzije izvode se upotrebom helikoptera kojima raspolaže Helikopterska jedinica MUP Republike Srbije. Prilikom dejstava na vodi, brz prevoz ljudstva i opreme ostvaruje se brzim desantnim čamcima „BWA”, odnosno čamcima „Zodiac”.
SARADNJA
Ostvarivanje odnosa profesionalne saradnje višestruko je značajno. Time se stvaraju mogućnosti razmene iskustava sa elitnim jedinicama slične namene u zemlji, regionu i svetu, što se, po pravilu, pozitivno odražava na obučenost, operativnost i ugled Specijalne antiterorističke jedinice, kao i na ugled Republike Srbije. Komanda SAJ i Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije uspeli su da ostvare saradnju sa velikim brojem inostranih elitnih jedinica[8], a saradnja sa jedinicama srpske policije i vojske se podrazumeva i veoma je intenzivna.
U regionu, Specijalna antiteroristička jedinica ima dobru saradnju sa elitnim jedinicama crnogorske policije, zatim sa Specijalnom antiterorističkom jedinicom MUP Republike Srpske, Jedinicom za specijalnu podršku SIPA BiH i Specijalnom policijskom jedinicom Federalne uprave policije BiH, Antiterorističkom jedinicom Lučko i Komandom za specijalne operacije iz Republike Hrvatske, kao i Specijalnom jedinicom policije (slo. Specialna enota policije) Republike Slovenije. Veoma dobri odnosi izgrađeni su i sa Jedinicom za specijalne zadatke „Tigar” (mak. Eдиница за специјални задачи „Тигар”) Republike Makedonije, mađarskom TEK, elitnom SIAS iz Rumunije, grčkom EKAM, slovačkom LYNX Commando i drugim.
U Evropi je Specijalna antiteroristička jedinica ostvarila saradnju kroz bezbednosne seminare i združene taktičko-pokazne vežbe sa italijanskom NOCS, austrijskom ECO Cobra, beloruskom ALMAZ, kao i elitnim francuskim GIGN i RAID. Sa pripadnicima RAID je u više navrata organizovana zajednička obuka u Republici Srbiji u Nastavnom centru MUP u Kuli, iz oblasti antiterorističke taktike i taktike postupanja pregovaračkih timova, a tokom 2011. pripadnici SAJ su izučavali taktiku specijalnih dejstava u bazi RAID u Francuskoj.
Intenzivna saradnja ostvaruje se sa američkim elitnim jedinicama, kroz program Zajedničke kombinovane obuke i razmene (eng. Joint Combined Exchange Training). Specijalci SAJ redovno razmenjuju iskustva sa pripadnicima SEAL timova i sa „Zelenim beretkama” (eng. Green Berets), a u okviru međunarodnog seminara „Borba protiv terorizma” i sa Timom za spasavanje talaca (eng. Hostage Rescue Team — HRT) Federalnog istražnog biroa.
Više pripadnika SAJ je prošlo obuku za učešće u međunarodnim misijama UN, u Italiji i Sloveniji, a srpski specijalci su učestvovali u misijama na Haitiju i u Liberiji. Takođe, više pripadnika jedinice uspešno je kompletiralno kurs na Međunarodnoj akademiji za sprovođenje zakona (eng. International Law Enforcement Academy).
[1] Operacija „Feniks“.
[2] Teritorija današnje Bosne i Hercegovine, Srednjebosanski kanton.
[3] U periodu 1983-1992. sedište jedinice bilo je premešteno na aerodrom u Surčinu.
[4] U okviru Resora javne bezbednosti tadašnjeg MUP RS.
[5] Prilikom preuzimanja dužnosti komandanta imao je čin potpukovnika.
[6] Prvobitno organizovana kao Sanitetska služba, shodno sistematizaciji iz 1999. godine.
[7] Prijavljivanje policijskih službenika je, dakle, isključivo dobrovoljno.
[8] O tome svedoči i podatak da je SAJ tokom perioda 2011-2012. ostvarila čak 90 aktivnosti sa jedinicama iz inostranstva, od kojih je 46 realizovano u inostranstvu.
Tekst je autorsko delo urednika sajta. Tekst je u celini zaštićen autorskim pravima. Kopiranje ili preuzimanje na drugi način, bez dozvole urednika, podložno je tužbi.