Specijalista Odreda Žandarmerije u Beogradu tokom taktičko-pokazne vežbe. : specijalne-jedinice.com

Jasno je da su intervencije ove vrste veoma različite, stoga je i vrlo važno ne pristupati im šablonski, bez obzira koliko slično mogu delovati sa prethodnim slučajevima. Ipak, moguće je napraviti razliku između policijskih i vojnih akcija, sa posebnom napomenom da današnji bezbednosni izazovi utiču i na to da se ove razlike ublažavaju, te da se sve intenzivnije uvežbavaju i zajedničke intervencije vojnih i policijskih jedinica, radi što efikasnijeg odgovora na pretnje koje konstantno evoluiraju.

UPOTREBA ODABRANIH STRELACA

Osnovni cilj angažovanja elitnih jedinica za specijalne namene jeste ostvarivanje prednosti u kriznoj situaciji i njeno rešavanje u najkraćem mogućem roku. Planiranje ostvarenja ovakvog cilja počiva na pretpostavci o posebnoj obučenosti i opremljenosti operatera. Organizacije jedinica za specijalne namene, po pravilu, podrazumevaju i specijalističke, snajperističke grupe ili timove, koji, naravno, objedinjavaju posebno obučene vrhunske strelce, kvalifikovane snajperiste. U vezi sa ovim terminom u teoriji se često vodi, pomalo bespotrebna, rasprava o njegovom etimološkom poreklu i opravdanosti upotrebe. Smatra se da termin dolazi iz engleskog jezika, od reči snipe (šljuka). Zbog relativno male veličine, izuzetne letačke brzine i pokretljivosti ovih ptica, lovci na njih smatrani, po pravilu, odličnim strelcima, nazivani su rečju sniper (lovac na šljuke, u slobodnom prevodu). Danas se ovaj izraz upotrebljava za označavanje vrhunskih strelaca, specijalista snajperizma, ali i za označavanje njihovog oružja (sniper rifle). Sreću se i izrazi poput marksman, sharpshooter, odnosno precision rifle, kada je u pitanju njihovo oružje.

Specijalisti organizovani kao snajperski par. : specijalne-jedinice.com

Nezavisno od naziva, reč je o vrhunskim strelcima, koji su po principu dobrovoljnosti u okviru konkretne jedinice kompletirali specijalističke kurseve iz oblasti preciznog gađanja i raspoređenji u okviru specijalističke grupe ili tima. Takođe treba napomenuti i to da nije retkost da plan i program obuke pripadnika konkretne jedinice podrazumeva i osnovnu snajperističku obuku, koju, u ovom slučaju, prolaze svi operateri (kao što je slučaj sa pripadnicima SAJ), ali veštine i znanja onih pri snajperističkim grupama su svakako na mnogo višem nivou.

U slučaju angažovanja, uloga specijaliste snajperizma je veoma značajna. Pre dolaska pregovaračkog tima i interventnih snaga, ukoliko je moguće, specijalista se raspoređuje u neposrednoj blizini krizne situacije radi osmatranja i/ili izviđanja, tj. prikupljanja informacija o trenutnom činjeničnom slanju, te njihovog prosleđivanja organizovanom kriznom štabu.

Specijalista je, prema rečima iskusnih operatera, „oko koje pokriva i čuvar svojih kolega”.

Na osnovu lične procene specijalista, kada god je to moguće, samostalno bira svoju poziciju sa koje ima dovoljno dobar pregled okoline, odnosno zaklon. Informacije koje može proslediti mogu se odnositi na konfiguraciju terena i infrastrukture ukoliko je prisutna, posebno vrstu objekta, broj i raspored prozora, vrata, stepeništa, a ponekad i prisutnih lica unutar objekata i u neposrednoj blizini. U slučaju izvođenja dinamičkog upada, specijalista pruža podršku upadnoj grupi ili timu, posebno tokom prilaska objektu i upada. Specijalisti pri angažovanju, kada je to moguće, a vrlo često kada su u pitanju policijske akcije, rade u paru. Snajperski par čine dvojica vrhunskih strelaca, a jedan ima ulogu osmatrača. Organizovanje i angažovanje snajperskih trojki je češći slučaj pri izvođenju vojnih akcija, odnosno operacija. Trojku, po pravilu, čine dvojica specijalista opremljeni sistemima za precizno gađanje, a treći član trojke, takođe vrhunski strelac, uglavnom je opremljen oružjem veće vatrene moći, lakim mitraljezom, ili automatskom puškom. Njegov zadatak je da obezbeđuje snajperiste tokom prilaza meti/metama, ili pokriva njihovo izvlačenje. U praksi se upotreba trojki vezuje uglavnom za složenije, obimnije operacije, ili za dejstva na neprijateljevoj teritoriji^[1].

NAORUŽANJE SPECIJALISTA

Primarno naoružanje specijaliste snajperizma je, naravno, puška za precizno gađanje. Zavisno od potreba intervencije, odnosno afiniteta pojedinca, kao sekundarno naoružanje može se odabrati poluautomatski pištolj, automat ili oružje za ličnu zaštitu (eng. personal defense weapon — PDW), dakle uglavnom kompaktniji sistemi, relativno male mase. Odabir konfiguracije naoružanja vrši se, kada god je to moguće, na osnovu pretpostavljenih potreba i poznatih činjenica konkretnog zadatka. Specijalista uglavnom može raditi u urbanoj, odnosno ruralnoj sredini, a upravo ova okolnost umnogome može uticati na odabir sistema za primarno naoružanje. Na primer, radi izvođenja dejstava u ruralnom okruženju, iskusni specijalista uglavnom bira oružje jačeg kalibra, zbog pretpostavke da se mete mogu nalaziti na većim daljinama. Popularni kalibri su svakako .338 Lapua Magnum, kao i moćni 12,7 mm.

Sistem „Steyr SSG 08-A1”, u kalibru .338 Lapua Magnum. : specijalne-jedinice.com

Sa druge strane, u slučaju rada u urbanom okruženju, uglavnom se biraju puške srednjeg kalibra, sa vrhunskom preciznošću. Među specijalistima su veoma popularni sistemi u kalibru .308 Winchester, za koji mnogi smatraju da je idealan za srednje daljine. Naravno, na odabir kalibra utiču i drugi faktori, poput prisustva civilnog stanovništva u rejonu akcije ili operacije. Tako, specijalista se može odlučiti i za upotrebu jačeg kalibra i na srednjim daljinama, ako je potvrđeno da u rejonu nisu prisutni civili, koje bi mogao ugroziti paljbom. Projektil .338 Lapua Magnum će lako probiti zid skoro svakog objekta, te uneti ozbiljan nemir protivniku. Pomenuti kalibar, imajući u vidu terminalnu balistiku, ima dovoljno energije da i na daljinama većim od 2500 metara eliminiše metu.

VRSTE SISTEMA

Kada je reč o puškama za precizno gađanje danas se svi sistemi mogu podeliti u dve velike grupe: one sa sistemom manuelnog repetiranja (tzv. repetirke) i poluautomatske sisteme, svaki sa određenim prednostima i manama. Osnovna prednost sistema sa manuelnim repetiranjem (eng. bolt action) odnosi se na činjenicu da se sva energija koja se stvori sagorevanjem barutnog punjenja prenosi na projektil koji se kreće kroz ožljebljenu cev oružja, koja je, po pravilu, duža u poređenju sa cevima kod poluautomatskih sistema. Samim tim, sistem sa manuelnim repetiranjem omogućava dejstovanje na većim daljinama, uz izuzetnu preciznost pogotka. Kod poluautomatskih sistema, značajan deo energije pri sagorevanju barutnog punjenja odlazi na pokretanje radnih delova mehanizma oružja, umanjujući kinetičku energiju projektila. Ovo naravno ne znači da se poluautomatski sistemi ne mogu upotrebljavati za dejstva na većim daljinama. Mogu se, primera radi, pomenuti čuveni sistemi „Barrett“, u seriji „M-82“ i kalibru 12,7×99 mm NATO (.50 BMG), koji su na dobrom glasu u svetu.

Sistem „Steyr SSG 08-A1”, u kalibru .338 Lapua Magnum. : specijalne-jedinice.com

Brzina paljbe između bolt action i poluautomatskih sistema je, naravno, različita. Upotreba prvih opravdanija je kada se pretpostavlja angažovanje jedne, ili vrlo malog broja meta, dok se upotreba drugih javlja kao bolji izbor u slučaju prisustva većeg broja meta, odnosno kada iz nekog razloga treba demonstrirati veću vatrenu moć. Nezavisno od vrste principa rada puščanog sistema, kvalitetna puška za precizno gađanje mora objediniti odlična ergonomska rešenja, posebno kundaka sa amortizerom trzaja i udobnom obrazinom, zatim glatko okidanje i naravno vrhunsku preciznost. Puška za precizno gađanje se, bez izuzetaka, upotrebljava u konfiguraciji sa optičkim nišanom. Na tržištu je prisutno više renomiranih proizvođača poput „Schmidt & Bender“, sa veoma popularnim modelima serije „Police Marksman II“, a u široj upotrebi su i modeli proizvođača „NightForce“, zatim „KAHLES“, „Steiner“, „Leupold“ i dr. Može se upotrebiti i poseban računar koji za strelca proračunava korisne parametre. S obzirom da je u pitanju visokoosetljivi elektronski uređaj, njegova upotreba u slučaju dinamičnijih radnji je ograničena. Za visoku preciznost neophodan je što stabilniji oslonac prilikom gađanja, pa se u tu svrhu može montirati i tzv. bipod, tj. dvonožni, podesivi oslonac. Puščani sistemi, kao i propratni optički i elektronski uređaji se konstantno usavršavaju, dajući tako i vrhunskim strelcima veći značaj i potencijal. Iako je, naravno, dostupnost visokokvalitetnih sistema imperativ u uvećavanju kapaciteta jedinica za specijalne namene, najvredniji resurs i dalje ostaje visokoobučen specijalista čijim znanjem i veštinama ova sofisticirana oprema daje pun potencijal.

Objavljeno u „Vojnotehničkom glasniku“, naučnom časopisu Ministarstva odbrane Republike Srbije, broj 2, april-jun 2018. godine.

[1] Posebno u slučaju tzv. crnih operacija (eng. black operations, black ops).

Tekst je autorsko delo stručnog saradnika Operatera. Tekst je u celini zaštićen autorskim pravima. Kopiranje ili preuzimanje na drugi način, bez dozvole urednika, podložno je tužbi.